Alienacja, samotność i lęk przed nieznanym często towarzyszą osobom, które przybywają do nowego kraju w celach edukacyjnych czy zarobkowych. Imigracja jest zjawiskiem wieloaspektowym, obarczonym jednak sporą ilością krzywdzących stereotypów. Nie można zapominać, że za każdą decyzją skutkującą opuszczeniem ojczyzny stoi konkretny człowiek. Od tego, czy uda mu się sprawnie przejść trudny proces integracji, zależy sposób, w jaki będzie w przyszłości funkcjonował w danej społeczności. Do pozytywnego domknięcia potrzebna jest oczywiście zarówno dobra wola przybywającego, jak również wsparcie społeczeństwa przyjmującego.
W Polsce przebywa obecnie około 2 miliony imigrantów z Ukrainy, język ukraiński jest drugim najczęściej używanym w naszym kraju, a ukraińscy studenci stanowią największą po Polakach grupę i ponad połowę wszystkich cudzoziemców uczących się u nas. Tercet naukowczyń postanowił sprawdzić, jak wyglądają praktyki kulturowe tej licznie reprezentowanej wspólnoty. Autorki przeprowadziły pierwsze i, jak podkreślają, jedyne dotąd badanie niezgłębionego dokładnie obszaru, czego efektem jest omawiana książka. Interesujące pod wieloma względami studium rzuca nowe światło na aspekty funkcjonowania przybyłych do naszego kraju osób.
Jak wynika z przeprowadzonych w trakcie badania wywiadów, młodzi ludzie pochodzenia ukraińskiego w miarę możliwości korzystają z dostępnej im oferty kulturalnej. Za istotne bariery uważają natomiast brak czasu, pieniędzy oraz niewystarczającą znajomość języka polskiego. Respondenci zwracają także uwagę na to, że brakuje im przestrzeni do realizowania własnej twórczości, którą uprawiali przed wyjazdem z ojczyzny. Dzięki podjętej przez badaczki inicjatywie mamy szanse uzmysłowić sobie, że jest pewna płaszczyzna, która odpowiednio wykorzystana może stanowić dobry punkt wyjścia do rozpoczęcia procesu poznawczo-adaptacyjnego. Wskazywanie na rolę kultury jako spoiwa łączącego odmienne światy, uświadamia, jak wiele można zrobić na rzecz budowania uniwersalnej płaszczyzny wymiany doświadczeń i emocji. Wspólne przeżywanie sztuki pozwala wyjść poza granice własnego poznania, dzięki czemu udaje się spostrzec, że istnieją różne sposoby funkcjonowania jednostki w otaczającym ją świecie.
Proces uczenia się rzeczywistości na nowo opisany zostaje w książce jako przejście od etnocentryzmu do etnorelatywizmu, a ten ostatni oznacza akceptację faktu, że mające swoje źródło w odmiennych kulturach, wielorakie perspektywy mogą swobodnie współistnieć. Strategia przekraczania ram własnego świata pozwala zminimalizować ryzyko separującego zamknięcia w hermetycznym kręgu. Trzymanie się wyłącznie własnej wspólnoty połączone z odizolowaniem od członków kraju przyjmującego opisują badaczki za pomocą specjalnie utworzonego terminu „konkultura”, definiując go jako „zespół praktyk kulturowych inicjowanych przez grupę mniejszościową migrantów w nowym miejscu ich przebywania, które wynikają z narodowego skryptu kulturowego tej grupy. Grupa ta pielęgnuje w ten sposób wspólnotowość bez powiązania z kulturą dominującą (kulturą narodową) szerszego społeczeństwa, w skład którego wchodzą lub w przestrzeni, w której żyją jej członkowie”. Skutkami przyjęcia tego typu postaw może być zamknięcie na wszystko, co nieznane i nowe.
Aby usprawnić proces integracyjny oraz komunikacyjny, potrzeba jak najwięcej podobnych inicjatyw badawczych, dzięki którym wiedza na temat istniejącego w sposób naturalny zróżnicowania międzykulturowego stanie się zaczynem do pojęcia konkretnych kroków umożliwiających twórcze współistnienie odmiennych grup na jednym terytorium.
Aneta Zawadzka
Anna JAWOR, Urszula MARKOWSKA-MANISTA, Marta J. PIETRUSIŃSKA, Konkultura. Wymiary uczestnictwa w kulturze młodych imigrantów z Ukrainy w Polsce, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2020.
Wróć