Siedmioro polskich naukowców otrzymało Starting Grants Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych. Troje z nich swoje badania będzie prowadzić w kraju.
Urszula Stachewicz
Pierwszy w historii grant ERC na Akademii Górniczo-Hutniczej zdobyła dr hab. inż. Urszula Stachewicz, prof. AGH, pracująca na Wydziale Inżynierii Metali i Informatyki Przemysłowej. Celem jej projektu jest opracowanie innowacyjnego materiału, który odwzorowując właściwości izolacyjne znane w naturze, pozwoli zmniejszyć codzienne zużycie energii. Zainspirowała się włosami niedźwiedzia polarnego i piórami pingwinów, bogatymi w cenną kreatynę, a do tego odznaczającymi się specyficzną geometrią zapewniającą wyjątkowe właściwości termiczne. Wyprodukowane metodą elektroprzędzenia kompozyty będą bazowały na włóknistych membranach, w zależności od potrzeby skutecznie odprowadzających bądź uwalniających ciepło. Znajdą zastosowanie w branży budowlanej jako izolacja budynków, w urządzeniach elektronicznych czy infrastrukturze okablowania. Ważnymi cechami tych materiałów będą biodegradowalność i możliwość recyklingu.
– Moje badania często są inspirowane rozwiązaniami, które w świecie przyrody istnieją od milionów lat. Cieszę się, że Komisja Europejska dostrzegła potencjał takich prac i tego typu materiałów – zauważa prof. Stachewicz, która wcześniej wykorzystała nanowłókna polimerowe do pozyskiwania wody z mgły.
ERC przyznała jej grant w wysokości 1,7 mln euro. Badania rozpoczną się na początku przyszłego roku.
Wojciech Czerwiński
Dwóch kolejnych laureatów związanych jest z Wydziałem Matematyki, Informatyki i Mechaniki Uniwersytetu Warszawskiego. Dr Wojciech Czerwiński otrzymał 1,34 mln euro na badania nad systemami informatycznymi nieskończenie stanowymi.
– Jeśli wyobrazimy sobie program jako coś, co przechodzi z jednego stanu do drugiego, możemy zadać sobie pytanie: czy po wystartowaniu z jednego stanu program może popełnić błąd, dochodząc do pewnego złego stanu końcowego? W ten sposób wykrywa się błędy w programach. W praktyce polega to na sprawdzeniu pewnego wycinka programu, np. podukładu czy procesora. Można sobie zamodelować wybrany jego aspekt i zobaczyć, czy start z danej konfiguracji pozwala na dalszy ciąg kroków – tłumaczy.
Jego celem jest m.in. stworzenie algorytmu, który dla danego systemu, określającego sytuację początkową i zestaw ruchów do dyspozycji, odpowiedziałby na pytanie o możliwość przejścia do konkretnej sytuacji końcowej. Miałby on być szybszy od dotychczasowych i w niedalekiej przyszłości przyczynić się do znaczącego przełomu w technologii.
Michał Pilipczuk
Teoretyczny charakter, ale z szansą na praktyczne zastosowanie, ma również projekt dr. Michała Pilipczuka, specjalizującego się w algorytmice, czyli rozwiązywaniu różnego rodzaju problemów obliczeniowych, głównie na grafach. Informatyk z UW zbada strukturalne i dekompozycyjne własności sieci, próbując je użyć do stworzenia szybkich metod obliczeniowych.
– Grafy to matematyczne modele sieci. Wyobraźmy sobie sieć drogową w Polsce: wierzchołkami grafów będą np. miasta, a krawędziami połączenia między nimi. Chcielibyśmy postawić 100 nowych szpitali i zrobić to w taki sposób, aby zminimalizować średni czas dojazdu do pacjenta. Musimy wziąć pod uwagę, że istnieją już pewne szpitale i drogi. Taki problem w ogólności jest trudny, nie wiemy, jak go szybko rozwiązywać – wyjaśnia.
Będzie zajmował się zastosowaniem strukturalnej teorii grafów w czterech obszarach dotyczących: teorii grafów rzadkich, parametryzowanych algorytmów dynamicznych, algorytmów na grafach planarnych oraz algorytmów na grafach z zabronionymi podstrukturami. Na badania dostał prawie 1,4 mln euro.
Wśród grantobiorców jest jeszcze czworo Polaków, którzy swoje badania będą prowadzić w zagranicznych ośrodkach. Dr Anna M. Kaczmarek, absolwentka chemii na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, zamierza na Uniwersytecie w Gandawie (tam w 2015 roku obroniła doktorat, teraz jest na postdoku) opracować nowe rodzaje nanotermometrów, za pomocą których odbywać się będzie nie tylko pomiar temperatury, ale i podawanie leków. Dr Wojciech Galej, który ukończył chemię na Uniwersytecie Warszawskim, w 2013 roku doktoryzował się na Uniwersytecie Cambridge, a od czterech lat jest liderem zespołu w Europejskim Laboratorium Biologii Molekularnej w Grenoble, zbada proces znany jako splicing pre-mRNA, polegający na usunięciu sekwencji niekodujących i połączeniu sekwencji kodujących z prekursorowego mRNA, a – w przypadku nieprawidłowości – prowadzący do zaburzeń genetycznych. Z kolei dr Joanna Wencel-Delord, która urodziła się w Poznaniu, ale studia chemiczne podjęła już we Francji (Ecole Nationale Supérieure de Chimie de Rennes i Uniwersytet w Rennes – tam również doktorat), w Centre National de la Recherche Scientifique w Strasburgu zajmie się nowymi rozwiązaniami w zakresie funkcjonalizacji wiązań węgiel-wodór alkanów.
Ostatnim z polskich laureatów jest dr hab. Eric Daniel Głowacki, który urodził się w polskiej rodzinie w USA, studiował chemię i historię na University of Rochester, doktorat obronił w 2013 r. na Uniwersytecie Johannesa Keplera w Linzu, a habilitację uzyskał w 2019 r. na Uniwersytecie Linköping w Szwecji. W tamtejszym Laboratorium Elektroniki Organicznej, jako lider zespołu, zrealizuje projekt z zakresu medycyny optoelektronicznej, a dotyczący regulacji komórek nerwowych za pomocą światła. E.D. Głowacki realizuje też finansowane z grantu NCN badania na Wydziale Chemicznym Politechniki Warszawskiej.
W sumie Europejska Rada ds. Badań Naukowych przyznała 677 mln euro na 436 przełomowych projektów, w tym w naukach fizycznych i inżynieryjnych 186, w naukach społecznych i humanistycznych 126 oraz w naukach o życiu 124. Badacze będący od 2 do 7 lat po doktoracie złożyli 3272 wnioski, co oznacza, że wskaźnik sukcesu wyniósł 13,3%. Najwięcej grantów otrzymali Niemcy (102), Włosi (53) i Francuzi (37). Projekty realizowane będą w 25 krajach, przy czym aż połowa w czterech: Niemczech (88), Wielkiej Brytanii (62), Niderlandach (42) i Francji (38).
Od 2007 roku, czyli od momentu powstania ERC, do 16 polskich jednostek trafiło już 41 grantów wszystkich kategorii, w tym 27 Starting Grants, 6 Consolidator Grants, 5 Advanced Grants i 3 Proof of Concept Grants.
MK
