O szlachetnej sztuce rektorstwa (i nie tylko)

Niech nikogo nie odstraszy barokowy tytuł książki (jako badacz literatury dawnej nie traktuję tego wszak jako uwagi krytycznej), choć i tak jej treść jest znacznie bogatsza niż obiecują rozbudowany tytuł i podtytuł. I nie jest to jedynie okolicznościowa publikacja jubileuszowa wydana na „srebrne gody” KRASP. Omawiana książka nie relacjonuje wyczerpująco działalności wszystkich organów KRASP, nie jest linearnym sprawozdaniem z ostatniego dwudziestopięciolecia działań KRASP i nie zawiera pełnego kalendarium wydarzeń. Nawet uchwały i stanowiska programowe Prezydium i Zgromadzenia Plenarnego KRASP z ostatnich lat zamieszczono w subiektywnym, autorskim wyborze. Już na jubileusz dziesięciolecia KRASP obok dokumentacyjnej publikacji opublikowano żywo dyskutowaną i twórczo wykorzystywaną monografię J. Woźnickiego pt. Uczelnie akademickie jako instytucje życia publicznego (Warszawa 2007). Najnowsza książka, odmienna od poprzedniczek, podzielona jest na trzy zasadnicze części: Kontekst systemowy i istota rektorstwa uczelni, KRASP z perspektywy 25 lat działalności oraz część poświęcona Fundacji Rektorów Polskich (w dwudziestolecie jej powstania), która jest instytucjonalnym partnerem KRASP, a także dokonaniom think tanku FRP – Instytutu Społeczeństwa Wiedzy. Cenię sobie niezwykle fragmenty dotyczące idei uniwersytetu i jego tożsamości, a zwłaszcza fragmenty dotyczące przywództwa i sztuki rektorstwa (s. 57-74) czy świetne autorskie podsumowanie rozważań na temat idei uniwersytetu: „I. Uniwersytet średniowieczny okazał się wielką innowacją, która wpływała i wpływa na świat od prawie 1000 lat. II. Uniwersytet przetrwał i będzie trwał, ponieważ: jego uniwersalna misja poszerza się i zyskuje na znaczeniu; stał się on i pozostaje źródłem innowacji; zachowuje swoją tradycję, a w tym tradycyjne wartości; od wieków zmienia się, jakkolwiek czyni to pod presją i ewolucyjnie (s. 30)”. Celnie J. Woźnicki określa, też „że idea Uniwersytetu przetrwała, ponieważ uniwersytet stał się i nie przestał być w pewnym sensie konserwatywną innowacją” (s. 31). To zresztą również motto książki.

Całość publikacji kończą dodatki (m.in. sylwetki przewodniczących, kodeks Dobre praktyki w szkołach wyższych), w tym dwie rozmowy z prof. Woźnickim, które ukazały się w „Forum Akademickim” w 1999 oraz w 2020, a które czytane dzisiaj stanowią świetne podsumowanie i udaną klamrę kompozycyjną, pokazującą ewolucję KRASP. Jednocześnie książka ma charakter cennego dokumentu osobistego, a taki materiał jest niezwykle ceniony przez współczesnych czytelników i badaczy. Autor napisał ją na podstawie wieloletnich doświadczeń osobistych i obserwacji uczestniczącej (aktywny uczestnik, kreator i świadek opisywanych zdarzeń), starannie i zgodnie z najlepszymi praktykami i z głębokim poszanowaniem źródeł, co warto odnotować, ponieważ nie jest ani historykiem, ani filologiem. W takiej perspektywie dodatkowym walorem jest to, że nie zrezygnował jednak z subiektywizmu i emocjonalnego podejścia – jak sam pisze, książka „została też napisana z potrzeby serca”.

Mam okazję z różnych pozycji i w różnych rolach społecznych przez całe lata obserwować powstawanie, rozwój i działania KRASP. Aż chciałoby się powiedzieć/zaśpiewać: dwadzieścia pięć lat minęło jak jeden dzień.

Padają różne, przywoływane również w książce, urokliwe i urocze określenia w stosunku do prof. Woźnickiego: jeden z ojców założycieli KRASP, kapłan świętego ognia, stróż wartości czy piewca dobrych praktyk i obyczajów. Ze wszystkimi należy się zgodzić, nie tylko z recenzenckiego obowiązku.

Jerzy WOŹNICKI, Misja, społeczna rola i kultura instytucjonalna Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich. Sztuka rektorstwa, kontekst systemowy i dokonania KRASP, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2022.