Fot. FNP
Obecną nazwę nosi dopiero 17 lat, ale program wspierania młodych naukowców przez przyznawanie im indywidualnego stypendium Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej realizuje niemal od początku swojego istnienia, czyli od 1993 roku. Początkowo nosił nazwę Stypendia dla młodych naukowców. To, obok Nagrody FNP, najdłużej – już 30 lat – funkcjonujący i nie tracący nic ze swej aktualności program Fundacji. To także pierwszy w Polsce program grantowy skierowany specjalnie do młodych badaczy. Fundacja na tym polu, jak i na wielu innych, przetarła i wyznaczyła szlaki różnym instytucjom; pokazała kierunki działań, które w wielu formach realizowane są przez ministerstwo nauki i rządowe agencja grantowe, a także szereg prywatnych fundacji, wspierających grantami młodych naukowców. Od trzydziestu lat laureaci programu START FNP otrzymują roczne stypendium, które mogą przeznaczyć na dowolny cel.
– Tegoroczny konkurs jest dla nas wyjątkowy, gdyż w tym roku świętujemy jubileusz programu START – przyznaliśmy stypendia po raz trzydziesty. Od 1993 r. nagrodziliśmy ponad 3 300 obiecujących młodych naukowców i naukowczyń, przekazując im łącznie ponad 90 milionów złotych dofinansowania. Laureatami STARTu zostają badacze, którzy, mimo że dopiero zaczynają karierę naukową, już mogą się pochwalić imponującymi osiągnięciami badawczymi. Zadaniem Fundacji na rzecz Nauki Polskiej jest im pomóc, wesprzeć ich potencjał, aby mogli rozwinąć skrzydła – mówi prof. Maciej Żylicz, prezes FNP.
Stypendyści programu START są wybierani w drodze wieloetapowego konkursu, w którym oceniana jest jakość ich dotychczasowego dorobku naukowego. Setka nagrodzonych w tym roku badaczy została wybrana z grona 794 kandydatów. Oznacza to, że współczynnik sukcesu wyniósł 12,6%. To znacznie mniej niż w grantach NCN, raczej bliżej konkursom ERC. Mimo to, jak pokazują twarde statystyki, chętnych na stypendia STAR FNP nie brakuje. W gronie tegorocznych beneficjentów jest 55 mężczyzn i 45 kobiet. Aż 54 % wszystkich nagrodzonych posiada stopień doktora (w Polsce przeciętny wiek uzyskiwania doktoratu wynosi około 35 lat), w tym 23 kobiety i 31 mężczyzn. Łączna kwota przeznaczona przez FNP na stypendia w 30. konkursie programu START to 3 mln zł. Każdy laureat otrzymał stypendium w wysokości 28 tys. zł. Dorobek sześciorga laureatów – 4 kobiet i 2 mężczyzn – został szczególnie wyróżniony przez recenzentów oceniających wnioski.
Od 2009 r. Fundacja przyznaje w programie START wyróżnienia beneficjentom, których osiągnięcia badawcze zostały ocenione przez recenzentów jako wybitne. Ich stypendia wynoszą 36 tys. zł. W tym roku wyróżniono w ten sposób: mgr Aleksandrę Kopacz z Wydziału Biochemii, Biofizyki i Biotechnologii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, dr. Dariusza Kosza z Wydziału Matematyki Politechniki Wrocławskiej i dr Joannę Mazur z Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego.
W ramach programu START przyznawane jest również Stypendium im. Barbary Skargi dla osoby, której badania wyróżniają się odważnym przekraczaniem granic pomiędzy różnymi dziedzinami nauki, otwierają nowe perspektywy badawcze i tworzą nowe wartości w nauce. Tegorocznym laureatem został mgr inż. Sylwester Swat z Wydziału Informatyki i Telekomunikacji Politechniki Poznańskiej.
Od roku 2015 r. FNP w programie START przyznaje wyróżnienie im. prof. Adama Sobiczewskiego dla laureata prowadzącego badania naukowe w dziedzinie matematyki, fizyki teoretycznej bądź astronomii. Głównym kryterium wyboru laureata jest wyjątkowo wysoka jakość dorobku naukowego. W tym roku otrzymała je mgr Aleksandra Olejak z Centrum Astronomicznego im. Mikołaja Kopernika PAN w Warszawie.
W tegorocznym konkursie po raz pierwszy przyznano stypendium z wyróżnieniem im. prof. Wacława Szybalskiego, które otrzymać może wybitny młody naukowiec prowadzący badania w dziedzinach nauki uprawianych przez fundatora, czyli biotechnologii, genetyce lub biologii molekularnej. Jego beneficjentką została mgr Aleksandra Synowiec z Małopolskiego Centrum Biotechnologii przy Uniwersytecie Jagiellońskim.
Wśród nagrodzonych w tym roku badaczy najliczniejsi są reprezentanci nauk biologicznych i medycznych – 31 stypendiów. Na kolejnych pozycjach są przedstawiciele nauk technicznych (28 stypendiów), humanistycznych i społecznych (20 stypendiów), fizycznych i matematycznych (11 stypendiów) oraz chemicznych (10 stypendiów). Na czele rankingu instytucji, z których pochodzi największa liczba laureatów uplasował się ponownie Uniwersytet Warszawski (12 stypendystów), na drugim miejscu znalazł się Uniwersytet Jagielloński (10 stypendystów), na trzecim Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica (9 stypendystów), a na kolejnych Politechnika Poznańska (7 stypendystów) i Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (6 stypendystów). Najwięcej stypendystów związanych jest zawodowo z Warszawą – 30, Krakowem – 23, Poznaniem – 18 i Wrocławiem – 13. Uczelnie reprezentuje 80 beneficjentów, z których aż 30 związanych jest z uczelniami technicznymi, a instytuty PAN – 16. Tylko 4 związanych jest z innymi instytucjami:
W ciągu 30 lat FNP w programie START 3,3 tys. młodych naukowców przyznała 3 936 stypendiów (w latach 2002-2015 istniała możliwość otrzymania stypendium dwukrotnie) o łącznej wartości 90,5 mln zł.
– Program START trwa już 30 lat, a jego popularność i prestiż niezmiennie rosną. Dla młodych naukowców to ważne wyróżnienie, które ma wymierną wartość, przede wszystkim naukową. Wielu laureatów i laureatek nagrodzonych w ciągu tych 30 lat to dziś wybitni naukowcy i naukowczynie, autorytety cieszące się uznaniem nie tylko w Polsce, ale i za granicą. Z pewnością również o tegorocznych beneficjentach STARTu nie raz jeszcze w przyszłości usłyszymy – mówi Justyna Motrenko, kierowniczka Zespołu ds. Nagród i Stypendiów w FNP.
Stypendia w konkursie START 2022 zostaną sfinansowane zarówno z budżetu fundacji, jak i ze środków przekazanych przez partnera programu – Narodowy Bank Polski (w ramach programu edukacji ekonomicznej) oraz prywatnych darczyńców i z wpłat 1% podatku dochodowego. Nabór wniosków do kolejnego konkursu rozpocznie się jesienią br.
(mit)
