Propedeutyka Słowackiego

W 1822 roku w Wilnie ukazał się tom Poezji Adama Mickiewicza. Znalazł się w nim m.in. cykl poetycki Ballady i romanse. Datę tę uznaje się za początek romantyzmu w Polsce. „Literatura i kultura romantyzmu ukształtowały wymiar i profil duchowy Polaków” – napisano w uchwale Sejmu ogłaszającej rok 2022 Rokiem Romantyzmu Polskiego. Na rynku wydawniczym pojawiło się wiele publikacji poświęconych temu prądowi ideowemu, literackiemu i artystycznemu, który nie tylko jest zjawiskiem historycznym, ale wciąż oddziałuje. Wystarczy rozeznać się w dużej liczbie konferencji naukowych poświęconych problematyce, zapoznać się z repertuarem polskich teatrów czy zanalizować twórczość współczesnych pisarzy pod kątem ich związków z dziedzictwem Mickiewicza, Słowackiego, Krasińskiego i Norwida. Wśród oficyn, które postanowiły uczcić Rok Romantyzmu Polskiego, na wyróżnienie zasługuje kieleckie Pewne Wydawnictwo. W dużej mierze to zasługa Adama Cedry, który jest jego właścicielem, znakomitym redaktorem, a jednocześnie znawcą i miłośnikiem twórczości Cypriana Kamila Norwida. Mapa podróży i wyobraźni. Studia o Juliuszu Słowackim Włodzimierza Torunia to bez wątpienia jedna z pierwszych publikacji wpisujących się w obchody Roku Romantyzmu Polskiego. Kielecka firma wyprzedziła w ten sposób wiele innych znanych i zasłużonych wydawnictw.

Włodzimierz Toruń to ceniony norwidolog z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Badania twórczości Norwida mają na tej uczelni długą tradycję. Wystarczy wymienić Stefana Sawickiego, Irenę Sławińską i Wandę Achremowiczową. Ośrodek Badań nad Twórczością Cypriana Norwida KUL, z którym związany jest autor recenzowanej książki, kontynuuje wspaniałe tradycje lubelskiej norwidologii. Poprzednie książki Torunia poświęcone były twórczości autora Promethidiona. Tym razem zebrał on teksty dotyczące Juliusza Słowackiego i złączył je w jednym tomie. Składa się nań trzynaście studiów, które w większości były już wcześniej publikowane. W książkowej wersji pierwodrukom zmieniono w niektórych przypadkach tytuły i poddano te artykuły nowej redakcji.

Trzy początkowe teksty poświęcone są – powiedzmy – przymusowej peregrynacji Słowackiego do Europy Zachodniej. Począwszy od Wołynia, kraju lat dziecinnych, krainy łagodności, do której poeta będzie często powracał myślą, kiedy rzeczywisty powrót nie będzie już możliwy, poprzez Litwę, Wilno i Warszawę, aż po Anglię, którą lubił („Śliczna Anglia”) oraz Francję, której nie lubił („Szkaradna Francja” – określenia z jednego z listów do matki). Sześć następnych studiów poświęcono relacjom Słowackiego z ludźmi jego epoki, m.in. Chopinem, Krasińskim i Norwidem. Cztery końcowe teksty mają charakter bardziej teoretyczny i dotyczą problematyki religijnej, patriotycznej i estetycznej w twórczości autora Króla-Ducha. Rozdział ostatni poświęcony jest właśnie temu poematowi historiozoficznemu.

Wypada wyrazić zadowolenie, że Włodzimierz Toruń zdecydował się zebrać swoje artykuły o Słowackim w jednym tomie. Dzięki temu staną się dużo łatwiej dostępne dla czytelników, którzy nie są specjalistami w dziedzinie literaturoznawstwa i nie śledzą publikacji pokonferencyjnych i czasopiśmienniczych. Wszystkie teksty napisane zostały w sposób przejrzysty, pozbawione są hermetycznego żargonu naukowego i układają się w klarowny wykład o jednym z naszych romantycznych wieszczów. Uważnej lekturze tej książki powinien towarzyszyć dobry wybór pism poety, co mogłoby stanowić coś na kształt propedeutyki twórczości Słowackiego. Nie znaczy to oczywiście, że wartość tej książki wyczerpuje się w spełnianiu funkcji popularyzatorskich. Tak nie jest. Autor to znawca polskiego romantyzmu, a każdy jego tekst jest wynikiem głębokiego namysłu i wnikliwych badań. Włodzimierz Toruń posiada też umiejętność, nie tak znów częstą wśród naukowców, nawet polonistów, interesującego i jasnego przedstawiania trudnych tematów.

Włodzimierz TORUŃ, Mapa podróży i wyobraźni. Studia o Juliuszu Słowackim, Pewne Wydawnictwo, Kielce 2021.