Skala umiędzynarodowienia

Na stronie Rady Doskonałości Naukowej (rdn.gov.pl) stwierdza się, że działa ona na rzecz zapewnienia rozwoju kadry naukowej zgodnie z najwyższymi standardami jakości działalności naukowej wymaganymi do uzyskania stopni naukowych, stopni w zakresie sztuki i tytułu profesora. Do RDN na obecną kadencję (2024-2027) wybrano 169 członków reprezentujących 10 dziedzin naukowych i 55 dyscyplin. Najwięcej dyscyplin – 12 – jest w dziedzinie nauk społecznych, a każdą reprezentuje w Radzie 3 naukowców. Tym samym Zespół V Nauk Społecznych RDN liczy 36 członków i jest najliczniejszym z dziesięciu zespołów dziedzinowych.

Jednym z istotnych elementów aktywności naukowej w świetle przyjętych strategii rozwojowych polskich uczelni jest jej internacjonalizacja. Za najważniejsze wskaźniki mierzące skalę umiędzynarodowienia badań naukowych przyjmuje się często liczbę cytowań publikacji pracowników naukowych oraz indywidualny wskaźnik cytowań – indeks Hirscha (IH), notowanych np. w powszechnie uznawanej bazie Scopus. Baza ta jest na bieżąco uzupełniana oraz aktualizowana i (co ważne z powodów porównawczych) stwarza możliwość odwoływania się do informacji zgodnie ze stanem w latach minionych. Podaje się też liczbę publikacji badaczy, ale ze względu na fakt, iż można mieć wiele publikacji, których nikt nie zacytował, informacja ta raczej nie wyraża międzynarodowego uznania badacza. Inną znaną i uznawaną w świecie naukowym bazą zawierającą tego typu informacje jest Web of Science. Tam jednakże uwzględniane są także cytowania publikacji napisanych w języku polskim, a następnie cytowanych w polskojęzycznych pracach, co trudno uznać za czynnik wpływający na miarę umiędzynarodowienia.

Wydaje się oczywistym, że ocena skali umiędzynarodowienia pracowników naukowych powinna znaleźć swoje odzwierciedlenie w procedurach uzyskiwania stopni naukowych oraz tytułu naukowego profesora. Aby egzekwowanie tego czynnika nie budziło wątpliwości, osoby decydujące o związanych z tym procedurach same powinny posiadać wysokie wskaźniki umiędzynarodowienia, zasadna jest bowiem obawa, że osoba o niskiej pozycji w tym zakresie może deprecjonować osiągnięcia innych. Interesujące informacje o umiędzynarodowieniu kandydatów do RDN zebrano i przedstawiono na portalu fundacji Science Watch Polska w artykule (zaktualizowanym 23.10.2023) Wartość dorobku naukowego kandydatów do RDN – nauki humanistyczne i społeczne. Dane tam przytoczone są jednak niekompletne. Obecnie, kilka miesięcy po ukonstytuowaniu się RDN bieżącej kadencji, można zebrać i przedstawić kompletne informacje w tym zakresie. W niniejszym krótkim artykule skoncentrowano się jedynie na dziedzinie nauk społecznych.

Warto przyjrzeć się danym dotyczącym liczby cytowań i indeksu Hirscha (bez autocytowań) wg bazy Scopus (informacja z 15.04.2024) wszystkich członków RDN w dziedzinie nauk społecznych (uszeregowanych od najmniej do najbardziej aktywnych) z uwzględnieniem informacji o roku uzyskania stopnia doktora habilitowanego (tabela). Najlepsze dyscypliny pod względem wysokości powyższych wskaźników (uśrednione wartości dla członków dyscyplin) to psychologia, nauki o zarządzaniu i jakości oraz geografia społeczno-ekonomiczna i gospodarka przestrzenna. Czołowe pozycje pod względem wysokości wskaźników (uwzględniając jako wagę liczbę lat od uzyskania habilitacji zarówno dla IH, jak i liczby cytowań) wśród członków RDN reprezentujących dyscyplinę w ramach dziedziny nauk społecznych zajmują profesorowie: Katarzyna Szczepańska-Woszczyna, Wojciech Czakon i Mariola Bidzan. W grupie najlepszych należy też wyróżnić profesorów Tomasza Szlendaka i Dariusza Dolińskiego, którzy mają bardzo wysoką liczbę cytowań ważoną liczbą lat od uzyskania habilitacji oraz wysoki IH.

Najgorsze dyscypliny pod względem wysokości powyższych wskaźników to prawo kanoniczne, nauki o komunikacji społecznej oraz pedagogika. Najniższe pozycje pod względem wysokości wskaźników (uwzględniając jako wagę liczbę lat od uzyskania habilitacji zarówno dla IH, jak i liczby cytowań) wśród członków RDN reprezentujących dyscypliny w ramach dziedziny nauk społecznych zajmują profesorowie: Bogusław Śliwerski, Kazimierz Wolny-Zmorzyński i Iwona Hofman.

Poniższe zestawienie pokazuje duże zróżnicowanie w międzynarodowej działalności publikacyjnej członków Rady, reprezentujących odmienne dyscypliny w dziedzinie nauk społecznych. Zastanawiające jest to, że w tak ważnej dla rozwoju nauki dyscyplinie jak pedagogika wybrano dwóch członków, którzy nie istnieją dla międzynarodowej nauki. Obserwacja ta nie odnosi się w żadnym stopniu do działalności naukowej i organizacyjnej tych profesorów i nie podważa ich uznania w lokalnym – polskim środowisku naukowym.

Ewaluacja umiędzynarodowienia aktywności naukowej poprzez notowania w bazie Scopus nie obejmuje wszystkich aspektów tej działalności i zapewne nie jest idealna (dla porównywania wszystkich dyscyplin). Ma jednak tę zaletę, że przy powtórnym sprawdzeniu, np. po miesiącu, można zaobserwować dynamikę zmian liczby indywidualnych cytowań (wskaźniki mogą rosnąć lub pozostawać na niezmienionym poziomie, ale zdarzają się też przypadki, iż wskaźniki te zmniejszają się ze względu na fakt, że pewne czasopisma przestają być uznawane za znaczące i artykuły w nich publikowane oraz ich cytowania są usuwane z bazy).