Fot. Arch. prywatne
GENEWA/WARSZAWA Prof. Bożena Czerny z Centrum Fizyki Teoretycznej PAN otrzymała Nagrodę im. Lodewijka Woltjera przyznawaną astronomom za wyróżniające się badania kosmosu. Jest pierwszą Polką nagrodzoną przez European Astronomical Society. Doceniono jej wkład w zrozumienie fizyki dysków akrecyjnych i obszarów powstawania szerokich linii emisyjnych (ang. broad line regions, BLR) w aktywnych jądrach galaktyk. Uznanie zyskały też jej badania nad ograniczeniami własności modelu kosmologicznego i ciemną energią. Dzięki pracom uczonej możemy zrozumieć naturę kwazarów, czyli bardzo jasnych centrów niektórych galaktyk, a także zinterpretować informacje ukryte w ich świetle. To zaś sprawia, że precyzyjnie da się ocenić odległość tych ciał niebieskich od Ziemi. Nowa „linijka” pozwala sprawdzić, jak rozszerza się Wszechświat i więcej dowiedzieć się o własnościach ciemnej energii. Prof. Czerny jest jednym z liderów pierwszego dla Polski ERC Synergy Grant koordynowanego przez Centrum Astronomiczne im. M. Kopernika PAN.
Fot. Adrian Wykrota
LANCASTER/POZNAŃ Dr hab. Michał Bogdziewicz z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza został pierwszym Polakiem wyróżnionym Medalem Tansleya. To jedna z najważniejszych nagród dla biologów zajmujących się roślinami. Medal, ustanowiony na cześć Arthura George’a Tansleya, angielskiego botanika i pioniera nauki o ekologii, przyznawany jest od 2009 roku przez New Phytologist Trust wybitnym naukowcom znajdującym się na początku kariery. Domena tegorocznego laureata to ekologia lasów, a zwłaszcza mechanizmy odpowiedzialne za regenerację drzew. Jego uwagę skupiają lata nasienne. Pracuje w Zakładzie Zoologii Systematycznej na Wydziale Biologii UAM. Kilka tygodni temu otrzymał ERC Starting Grant.
Fot. Arch. prywatne
WARSZAWA Dr hab. Grzegorz Marzec, dotychczasowy zastępca dyrektora ds. naukowych, stanął na czele Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. Objął funkcję po prof. Mikołaju Sokołowskim, który szefował Instytutowi od 2010 roku. Nowy dyrektor ukończył studia na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego. W 2007 r. obronił pracę doktorską poświęconą eseistyce Jarosława Marka Rymkiewicza. W tym samym roku został zatrudniony na stanowisku adiunkta w Pracowni Literatury Romantyzmu Instytutu Badań Literackich PAN, z którą związany jest do dziś. Jego główne zainteresowania naukowe wiążą się z teorią pamięci kulturowej (memory studies) i ekonomią kultury. IBL jest jedną z najstarszych placówek Polskiej Akademii Nauk. Powstał w 1948 roku, a od 1952 r. działa w strukturze PAN. To wiodąca w kraju instytucja w zakresie badań nad literaturą i kulturą polską. Zatrudnia obecnie 88 pracowników naukowych, w tym 35 profesorów i docentów, 40 adiunktów i 13 asystentów.
Fot. PAU
WARSZAWA Fundacja na rzecz Nauki Polskiej ogłosiła nazwiska trojga laureatów Wyróżnienia im. prof. Macieja W. Grabskiego, które przyznawane jest od 2016 r. za działania na rzecz rozumienia nauki w społeczeństwie, budowania zaufania do wiedzy naukowej oraz przybliżania wpływu nauki i uczonych na rozwój cywilizacyjny. W gronie tym znaleźli się: prof. Andrzej Białas (na fot.) – fizyk, prowadzony przez niego tygodnik „PAUza Akademicka” jest forum dyskusji środowiska akademickiego na temat nauki i jej roli w społeczeństwie; Magdalena Bajer – dziennikarka naukowa, publicystka, od kilku dekad zajmuje się przybliżaniem miejsca nauki w społeczeństwie i wyjaśnianiem społecznej roli uczonych, w tym zagadnień dotyczących kondycji nauki, specyfiki pracy naukowej, osiągnięć badawczych, problemów środowiska akademickiego czy losów inteligencji w Polsce; prof. Szymon Malinowski – fizyk atmosfery, od wielu lat propaguje wiedzę naukową na temat zmian klimatu, jest współzałożycielem portalu Nauka o klimacie.
WARSZAWA Polskie Towarzystwo Matematyczne przyznało doroczne nagrody. Laureatem Nagrody Głównej PTM im. Stefana Banacha, wręczanej od 1946 roku, został dr Damian Osajda z Instytutu Matematycznego PAN i Uniwersytetu Wrocławskiego. Doceniono go za cykl prac z geometrycznej teorii grup. Jest jednym z najlepszych na świecie specjalistów młodego pokolenia w tej tematyce. Nagrody dla Młodych Matematyków otrzymali: dr Klaudiusz Czudek z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu za osiągnięcia badawcze dotyczące losowych iteracji układów funkcji i mgr Jakub Skrzeczkowski z Warszawskiej Szkoły Doktorskiej Matematyki i Informatyki za badania w zakresie abstrakcyjnych metod analizy równań różniczkowych cząstkowych oraz rezultaty z zakresu metod numerycznych, statystycznych metod bayesowskich i analizy danych.
BRUKSELA Do 6 maja organizacje badawcze, akademie, uniwersytety i inne instytucje naukowe mogą zgłaszać kandydatów na członków Rady Naukowej European Research Council. To najwyższy organ zarządzający ERC. Do jego zadań należy określanie specyfiki grantów i poziomu ich finansowania, opracowanie rocznego program prac, ustalanie procedury oceny wniosków i powołanie ekspertów je oceniających, a także monitorowanie procesu wdrożenia programów. Członkowie tego ciała powoływani są przez Komisję Europejską na czteroletnią kadencję i działają niezależnie od interesów politycznych lub narodowych. Rada Naukowa ERC liczy obecnie 20 członków. Na jej czele stoi przewodnicząca European Research Council, prof. Maria Leptin. Jednym z trojga jej zastępców jest prof. Andrzej Jajszczyk.
Fot. AMS
SZCZECIN Od 1 września Akademia Morska w Szczecinie będzie Politechniką Morską. Za zmianą statusu uczelni opowiedziało się 453 posłów, 4 wstrzymało się, nie było głosów przeciw. Tym samym uczelnia dołączy do 15 już funkcjonujących politechnik. AMS kontynuuje dziś tradycje edukacji morskiej, których początki sięgają roku 1947. Strukturę uczelni tworzy 5 wydziałów: Nawigacyjny, Mechaniczny, Inżynieryjno-Ekonomiczny Transportu, Mechatroniki i Elektrotechniki oraz Informatyki i Telekomunikacji. W tym roku akademickim kształcenie w AMS rozpoczęło tysiąc osób, w tym 800 na studiach stacjonarnych I stopnia. Obecnie uczelnia kształci na 16 kierunkach (z czego na 3 są kształceni marynarze). Posiada uprawnienia do nadawania stopnia doktora oraz doktora habilitowanego w dziedzinie nauk inżynieryjno-technicznych w dwóch dyscyplinach: inżynieria lądowa i transport oraz inżynieria mechaniczna.
OLSZTYN Interdyscyplinarne Centrum Doskonałości powstaje w Instytucie Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN. Jednostka otrzymała na ten cel europejski grant ERA Chairs H2020 o wartości 2,5 mln euro. Badacze pod kierunkiem prof. Carstena Carlberga, światowej klasy biochemika zajmującego się witaminą D, wykorzystają narzędzia nutrigenomiki do oceny wpływu odżywiania na (epi)genetyczne predyspozycje do tzw. chorób dietozależnych. Dzięki opracowaniu „cyfrowych bliźniaków”, czyli modeli osób zdrowych i chorych, możliwe będzie testowanie in silico (za pomocą symulacji komputerowej) interwencji związanych z doborem diety, aktywnością fizyczną i stosowaniem leków. Pierwszym celem badawczym będzie analiza wpływu witaminy D i innych związków odżywczych na zmiany epigenomu i transkryptomu komórek i tkanek u osób zdrowych i zagrożonych rozwojem stanów chorobowych.
Fot. UG
EKWADOR/GDAŃSK Orchideolodzy z Uniwersytetu Gdańskiego: dr Monika Lipińska i prof. Dariusz Szlachetko odkryli nowy gatunek rzadkiego storczyka. Roślina występuje jedynie na terenie jednej prowincji Carchi w północnym Ekwadorze. To jedno z państw o najwyższym wskaźniku różnorodności biologicznej. Tamtejsza flora obejmuje około 25 tys. gatunków roślin naczyniowych, z czego 1/5 to storczykowate. Nowy gatunek, nazwany Maxillaria anacatalinaportillae, wyróżnia się efektownymi, intensywnie żółtymi kwiatami. Więcej o odkrywaniu nowych gatunków storczyków przez dr hab. Martę Kolanowską z Uniwersytetu Łódzkiego piszemy w tym numerze na str. 28.
Fot. WSB
WROCŁAW Gogle, inteligentne okulary, interfejsy, wielki zielony ekran oraz zaawansowane komputery i programy – otwarte w Wyższej Szkole Bankowej we Wrocławiu Giant Lazer XR Lab wyposażono w najnowocześniejsze technologie. To laboratorium XR (extended reality – przedłużonej rzeczywistości), które łączy elementy rzeczywistości wirtualnej (VR), rozszerzonej (AR) i mieszanej (MR). Wśród nowości jest m.in. Motion Capture Rokoko – technologia pozwalająca na przechwytywanie ruchów użytkownika za pomocą specjalnego kombinezonu i przenoszenie ich w czasie rzeczywistym na postać 3D. Uczelnia posiada również inteligentne okulary HoloLens 2. Ich działanie polega na tym, że do tego, co widać oczami, dodawany jest cyfrowy, interaktywny obraz. Z pracowni już korzystają studenci informatyki, zarządzania, logistyki – przyszli programiści, graficy, projektanci gier, twórcy nowych mediów, designerzy i inżynierowie.
Fot. Aurelia Kołodziej
SZCZECIN Badania sprawdzające, czy urządzenia nie emitują zbyt wysokiego poziomu pola elektromagnetycznego oraz czy są odporne na działanie zewnętrznych pól elektromagnetycznych, prowadzić będzie Pracownia Badań i Certyfikacji EMC, która rozpoczęła działalność na Zachodniopomorskim Uniwersytecie Technologicznym. Jej utworzenie kosztowało 3,7 mln zł. Wszystkie urządzenia na rynku Unii Europejskiej muszą być kompatybilne elektromagnetycznie, a więc nie może dochodzić do ich wzajemnego zakłócania się. W trakcie badania emisji, naukowcy umieszczą dane urządzenie w komorze bezodbiciowej na specjalnym stole obrotowym, a antena znajdująca się na maszcie odbierze emitowane przez nie fale elektromagnetyczne. W ten sposób sprawdzą, czy poziom emisji nie przekracza odpowiednich norm oraz czy dany sprzęt działa poprawnie w niekorzystnych warunkach.
WROCŁAW Przy Centrum Studiów Niemieckich i Europejskich im. Willy’ego Brandta na Uniwersytecie Wrocławskim powstała Katedra Jean Monnet. Naukowcy pod kierunkiem dr hab. Aleksandry Maatsch zajmą się demokracją przedstawicielską w warunkach kryzysu. Swoją uwagę skoncentrują przede wszystkim na wpływie niedawnego kryzysu ekonomicznego i pandemii na demokrację przedstawicielską i jej instytucje w Europie. Poza badaniami w tym obszarze zespół będzie prowadzić działalność dydaktyczną i informacyjną, stymulując publiczną i akademicką dyskusję na temat współczesnej polityki europejskiej i polskiej. Jean Monnet Chair to prestiżowy grant unijny dla profesorów uniwersyteckich na utworzenie katedry w dziedzinie studiów europejskich. W ramach ostatniego konkursu Komisja Europejska utworzyła tylko jedną katedrę Jean Monnet w Polsce. Centrum im. Willy’ego Brandta jest międzywydziałową i interdyscyplinarną placówką UWr powstałą w 2002 r. jako wspólny projekt z Niemiecką Centralą Wymiany Akademickiej (DAAD).
Fot. UKSW
WARSZAWA Budynek Collegium Medicum Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego stoi na kampusie przy ul. Wóycickiego 1/3, na miejscu tzw. dziewiętnastki. Na powierzchni 3 tys. m2 mieszczą się m.in. sale mikroskopowe z wysokiej klasy mikroskopami i monitorami, laboratorium cytofizjologii i histologii z nowoczesnym czytnikiem preparatów oraz platformą do archiwizacji przetwarzania i udostępniania między naukowcami preparatów PathXL, pracownia metabolomiki i proteomiki ze sprzętem do multipleksowania, w pełni wyposażona pracownia biologii molekularnej i genetyki, służące kształceniu przyszłych lekarzy i pielęgniarek monoprofilowe centrum symulacji medycznej z salami i symulatorami wysokiej wierności, pracownia biochemii, a także pracownia diagnostyki laboratoryjnej. Studenci będą tu mieli zajęcia z przedmiotów przedklinicznych, takich jak histologia, parazytologia, biochemia, genetyka, biologia molekularna, fizjologia, patofizjologia. Wydział Medyczny UKSW powstał w 2019 r. Kształci obecnie na kierunku lekarskim oraz pielęgniarstwie.
LWÓW/WARSZAWA Centrum Historii Miejskiej ze Lwowa realizuje projekt, którego celem jest dokumentowanie tego, co spotkało mieszkańców Ukrainy od początku rosyjskiej agresji. W przedsięwzięcie zaangażowali się naukowcy z Instytutu Filozofii i Socjologii PAN oraz Polskiego Towarzystwa Historii Mówionej. Pomysłodawczynią i główną koordynatorką przedsięwzięcia, w którym uczestniczą też instytucje naukowe z Luksemburga i Wielkiej Brytanii, jest dr Natalia Otriszczenko. Historycy i socjologowie dokumentują ludzki wymiar tej wojny, przeprowadzając wywiady z osobami, które zostały zmuszone do ucieczki oraz z tymi, którzy wspierają ich w Ukrainie i w innych krajach. Rejestrowane są także historie wolontariuszy. Do inicjatywy można się przyłączyć. Poszukiwane są osoby ze znajomością języka ukraińskiego lub rosyjskiego oraz mające doświadczenie w prowadzeniu wywiadów. Autorzy projektu zachęcają także do współpracy badaczki i badaczy z Ukrainy, którzy znaleźli się w Polsce na skutek rosyjskiej inwazji. Zgłoszenia: swiadectwa.wojny@gmail.com.
Fot. PWSZ Racibórz
RACIBÓRZ Nowoczesne Monoprofilowe Centrum Symulacji Medycznej otwarto w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Raciborzu. Będzie służyć poprawie jakości kształcenia na kierunku pielęgniarstwo. W obiekcie o powierzchni prawie 600 m2 znajduje się 6 sal dydaktycznych wyposażonych w wysokiej jakości symulatory medyczne i trenażery: sala wysokiej wierności, sala umiejętności pielęgniarskich, sala umiejętności technicznych, sale ALS/BLS do nauki podstawowych i zaawansowanych czynności ratujących życie, sala OSCE z przeznaczeniem na Obiektywne Strukturalne Egzaminy Kliniczne (Objective Structured Clinical Examination). Inwestycja pochłonęła 2,5 mln zł. Projekt jest realizowany w formie partnerstwa ze Szpitalem Rejonowym im Józefa Rostka w Raciborzu.
Fot. Bartosz Proll
LUBLIN Znany działacz społeczny, historyk i dziennikarz został 87 osobą uhonorowaną przez Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej najwyższą godnością akademicką. Tytuł nadano za szlachetne wypełnianie misji strażnika pamięci wspólnej, polsko-żydowskiej historii, przywracanie wiary w sprawczą siłę wolnego słowa oraz głęboki moralny wymiar przykazania „Nie bądź obojętny”, które staje się uniwersalnym ludzkim zobowiązaniem wobec bliźnich i świata. Red. Marian Turski jest szefem działu historycznego tygodnika „Polityka”. To także wieloletni przewodniczący Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Warszawie, od 2021 r. prezydent Międzynarodowego Komitetu Oświęcimskiego, a także jeden ze współtwórców Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN i przewodniczący Rady Muzealnej. Od wielu lat współpracuje z Wydziałem Politologii i Dziennikarstwa UMCS. Od 2012 r. zasiada w Kapitule Stypendium im. Leopolda Ungera, która jest afiliowana przy lubelskiej uczelni.
ŁÓDŹ Potencjał Łukasiewicz – Łódzkiego Instytutu Technologicznego, który 1 kwietnia zainaugurował działalność w stolicy polskiej branży włókienniczej, to 440 pracowników, unikalna aparatura badawcza i 45 mln zł pozyskanych na realizację projektów rozwojowych. Placówka zintegrowała trzy funkcjonujące dotąd łódzkie instytuty należące do Sieci Badawczej Łukasiewicz: Instytut Biopolimerów i Włókien Chemicznych, Instytut Przemysłu Skórzanego oraz Instytut Włókiennictwa. W nowej jednostce kontynuowane będą prace nad uruchomieniem Centrum Badawczo-Rozwojowego BIO-MAS, które zajmie się wytwarzaniem biodegradowalnych kompozytów z odpadowych produktów przemysłu skórzanego, drzewnego i włókienniczego w celu ich zastosowania w przemyśle rolno-spożywczym, opakowaniowym czy ogrodniczym. Ponadto przedmiotem prac będą m.in. innowacyjne materiały do zastosowań medycznych i dla wojska, nowe systemy gospodarki wodno-ściekowej i gospodarki odpadami, bezpieczna żywność o niskim poziomie przetworzenia produkowana z naturalnych składników. Dyrektorem Ł-ŁIT jest dr Radosław Dziuba.
Fot. Joanna Gilowska
KRAKÓW Studenci Akademii Górniczo-Hutniczej zaprezentowali pierwszy w Polsce bolid w pełni automatyczny, czyli bez kierowcy. To dziesiąty pojazd w stajni działającego od 10 lat zespołu AGH Racing. Skupia ponad stu członków pracujących w dziewięciu sekcjach. RTD1.0 bazuje na sprawdzonej elektrycznej konstrukcji wcześniejszego bolidu LEM. Moduł obliczeniowy obsługujący jazdę autonomiczną zamontowany jest w tylnej części. Oprócz niego dodano lidar, kamery stereo oraz inne czujniki, które dostarczają informacje niezbędne do określenia prawidłowego toru jazdy. Pojazd o wadze 190 kg wyposażony jest w silnik elektryczny o mocy 80 kW, a setkę osiąga w 3,8 s. Możliwości nowej maszyny już niebawem zostaną wypróbowane na zawodach w Hiszpanii, we Włoszech i na Węgrzech.
Fot. UWr
WROCŁAW Mapa „Landform modifications within an intramontane urban landscape due to industrial activity Wałbrzych SW Poland”, której autorami są badacze z Instytutu Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu Wrocławskiego, została wybrana Mapą Roku 2021 w organizowanym od 14 lat konkursie czasopisma „Journal of Maps”. Celem opracowania mapy było kompleksowe kartograficzne przedstawienie tych antropogenicznych form terenu na obszarze Wałbrzycha, których geneza wiąże się z rozwojem przemysłu górniczego (głównie wydobycia węgla kamiennego, które miało miejsce od poł. XVIII do końca XX w.) i powiązanego z nim transportu kolejowego. Mapę zaprojektowano w skali 1:20.000. Została ona w całości zredagowana w środowisku Systemów Informacji Geograficznej z zastosowaniem oprogramowania ArcGIS. To drugie tak prestiżowe wyróżnienie dla autorów z Polski. W 2014 roku tytuł Mapy Roku zdobyli badacze z AGH i UJ za „The Tatra Mountains during the Last Glacial Maximum”.
WARSZAWA Kolejne publiczne uczelnie zawodowe zmieniają swoje nazwy. Staną się akademiami nauk stosowanych. To efekt nowelizacji ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, która weszła w życie we wrześniu ubiegłego roku. W maju nowe szyldy zawisną w uczelniach w Jeleniej Górze, Gnieźnie, Wałczu i Chełmie. W październiku zmiana czeka także PWSZ w Nysie. To oznacza, że na mocy wydanych już przez ministra Przemysława Czarnka decyzji status akademii zyskało w sumie 14 z 32 publicznych uczelni zawodowych. Od marca akademiami są już wyższe szkoły zawodowe w Białej Podlaskiej, Pile, Łomży, Elblągu, Koninie i Tarnowie.
Fot. PW
WARSZAWA Na Politechnice Warszawskiej powstał 2-miejscowy motoszybowiec o napędzie elektrycznym. Nowa konstrukcja posłuży do badań nad niskoemisyjnymi lotniczymi zespołami napędowymi. PW-X10 wykonano z hybrydowych kompozytów polimerowych. W przedniej części kadłuba z kabiną pilotów wykorzystano kompozyt zbrojony włóknami szklanymi, co zapewnia m.in. lepszą ochronę załogi, w pozostałej części, gdzie pożądana jest duża sztywność, dominują włókna węglowe. Rozpiętość skrzydeł wynosi 16 m, długość 8,11 m, powierzchnia nośna 15,25 m2, wydłużenie 16,8, masa 390 kg. Wrażenie robi wyposażenie kabin, w których znajdują się specjalne zestawy przyrządów pilotażowo-nawigacyjnych i kontroli parametrów pracy zespołu napędowego FES. Cały system sterowania został tak pomyślany i skonstruowany, żeby można go było obsługiwać niezależnie z każdej kabiny. W PW od ponad 40 lat realizowany jest Program ULS, w ramach którego powstały już m.in. jedno– i dwumiejscowe szybowce ULS-PW, PW-2 Gapa, PW-3 Bakcyl i PW-6, dwumiejscowy motoszybowiec PW-4 czy jednomiejscowy PW-5 Smyk.
Fot. Marta Serafin
DĘBLIN Lotnicza Akademia Wojskowa wzbogaciła się o nowy symulator wieży kontroli lotów. To najnowsze tego typu urządzenie w kraju. Oprócz standardowych operacji statków powietrznych, typowych dla lotnictwa cywilnego, pozwala na realne odwzorowanie specyficznych manewrów lotnictwa wojskowego: rozpuszczanie oraz zbiórki formacji, wypuszczenie spadochronu hamującego podczas dobiegu lub lądowanie z użyciem liny hamującej, zrzut skoczków, holowanie szybowców, loty bezzałogowych statków powietrznych. Ponadto umożliwia symulowanie pożaru na pokładzie, awarii podwozia czy łączności. Składa się z 2 stanowisk zapewniających wizualizację 360º wokół wieży kontroli lotniska i 5 stanowisk radarowych. Kosztował 7,5 mln zł.
Opracował Konrad Pfeiffer
Współpraca: Aneta Adamska, Ewa Czaczkowska, Maria Kozan, Agata Kreska, Agnieszka Książkiewicz, Mateusz Lipka, Elżbieta Michalak-Witkowska, Joanna Puškar, Katarzyna Saranek, Dominika Wojtysiak-Łańska, Anna Żmuda-Muszyńska
Wykorzystano serwisy prasowe szkół wyższych, placówek badawczych i instytucji otoczenia nauki.
Więcej aktualności na naszej stronie internetowejwww.forumakademickie.pl
