Kujawska rzeźbiarka

W środę 3 lipca 1935 roku, na krótko przed godziną 11.00, od gmachu dyrekcji Stoczni Cantieri Riuniti dell’Adriatico w Monfalcone na wybrzeżu Istrii zbliżała się do trybuny grupa ludzi. Była to delegacja polska z chrzestną matką nowo wybudowanego statku Jadwigą Barthel de Weydenthal oraz przedstawiciele włoskich władz państwowych i duchowieństwa. Trybunę dla honorowych gości ustawiono przed dziobem „Batorego”. Orkiestra zagrała Jeszcze Polska nie zginęła, po czym biskup miasta Gorizia poświęcił nowy polski okręt. Matka chrzestna srebrną siekierką wprawiła w ruch olbrzymi kadłub transatlantyku i wygłosiła przemówienie.

Kim była Jadwiga Barthel de Weydenthal? Urodziła się w Padniewie koło Mogilna na Kujawach 22 sierpnia 1884 roku. Była córką Zdzisława i Anieli z Różańskich i posiadała liczne rodzeństwo. Naukę początkowo pobierała w domu, gdyż rodzice nie chcieli posyłać dzieci do rosyjskiej szkoły. Później obowiązki nauczyciela przejął Emeryk Liebhardt sprowadzony z Galicji. Również podręczniki musiały być stamtąd, a egzaminy semestralne odbywały się w Krakowie. Synowie po nauczaniu domowym wyższe klasy szkoły kończyli w znanym na przełomie XIX/XX w. Zakładzie Naukowo-Wychowawczym Ojców Jezuitów w Chyrowie. Jadwiga zaś szkołę średnią ukończyła w Paryżu i podjęła studia artystyczne na Sorbonie. Musiała je przerwać z przyczyn zdrowotnych. Wracała do nich w kraju w latach 1905-1907 oraz 1916-1920 pod kierunkiem Karola Tichego na wydziale rzeźby w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie i na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie u Edwarda Wittiga (znanego twórcy warszawskich pomników Lotnika czy J. Słowackiego).

W okresie studiów należała do ruchu Zarzewiaków, a w latach 1912-1914 do lwowskiego oddziału Polskich Drużyn Strzeleckich. Po wybuchu I wojny światowej została kurierką o pseudonimie Brzeska w Oddziale Żeńskim POW w Warszawie, potem kierowniczką sekcji wywiadowczej. Zarządzała również składem broni i amunicji. Znana jest z tego okresu (w 1915 roku) wyprawa z jej siostrą Marią po dynamit, który kobiety przywiozły w skrzyni pociągiem. Jadwiga opisała to niewiarygodne wydarzenie w noweli Pierwsza podróż po dynamit. Później za liczne zasługi dla odzyskania niepodległości Jadwiga była odznaczona Krzyżem POW w 1919 roku, Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari V klasy w 1922 roku, Krzyżem Legionowym i Krzyżem Walecznych w 1925 roku, a także Krzyżem Niepodległości z Mieczami w 1931 roku.

Wspomnienia Jadwigi ukazują Kujawy końca XIX i początku XX wieku. Nakreśliła w nich obraz ziemi, do której czuje się przywiązana, którą kocha. Sporo tu wierszy, opisów obiektów architektonicznych i rzeczy, które na jej oczach przestają istnieć. Opisuje pozostałości życia polskiego ziemiaństwa na Kujawach. Wśród ciekawszych wątków pojawia się proces ojca Jadwigi z rządem rosyjskim o Jaroszewiznę. Proces o ziemię toczył się już przeszło sto lat, a ojciec Jadwigi odziedziczył go po swoim ojcu, ten zaś po krewnym biskupie Feliksie Lewińskim. Sama Jaroszewizna rozparcelowana została w międzyczasie na chłopskie gospodarstwa. Sprawa o tyle się skomplikowała, że biskup wytoczył proces w Poznaniu państwu pruskiemu, a po zmianie granic państw rozbiorczych ojciec Jadwigi jeździł procesować się do Warszawy i Petersburga. Ostatecznie sprawę na korzyść spadkobierców biskupa rozstrzygnął warszawski trybunał cywilny.

Nade wszystko była Jadwiga Barthel artystką rzeźbiarką, co podkreślała we Wspomnieniach. Dla kaplicy zakonnej Klasztoru Urszulanek Unii Rzymskiej w Poznaniu – Pokrzywnie wyrzeźbiła biały ołtarz. Gestapowcy w 1943 roku pozwolili siostrom rozmontować i schować kamienne płyty, dzięki temu przetrwał on II wojnę światową i po odbudowie klasztoru wrócił na swoje miejsce.

Zmarła w Rybniku 25 kwietnia 1961 roku, spoczęła na rybnickim cmentarzu obok sióstr zakonnych. Dziesięć lat później w tym samym grobie spoczęła jej siostra Maria (urszulanka Beata). Książkę nagrodzono w XIII edycji konkursu Polska wieś – dziedzictwo i przyszłość.