ICM i Otwarta Nauka

Centrum Technologii (serwerownia) ICM

Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego Uniwersytetu Warszawskiego od lat jest animatorem otwartej nauki w Polsce i na arenie europejskiej. Placówka utrzymuje i rozwija infrastrukturę umożliwiającą realizację postulatów otwartej nauki, a także wymogów krajowych i międzynarodowych agencji finansujących badania, wynikających z założeń Planu S, którego celem jest wprowadzenie od początku bieżącego roku natychmiastowego otwartego dostępu do publikacji naukowych opisujących rezultaty badań finansowanych z publicznych lub niepublicznych grantów przyznanych przez krajowe, regionalne lub międzynarodowe instytucje finansujące. Serwis internetowy Otwarta Nauka informuje o najistotniejszych wydarzeniach w tym obszarze w Polsce, Europie i na świecie. Wykorzystując własną infrastrukturę oraz tworzone w ICM oprogramowanie, prowadzone są serwisy udostępniające największe w Polsce otwarte zasoby naukowe, takie jak: Biblioteka Nauki, w której ICM udostępnia już ponad 1100 polskich otwartych czasopism naukowych; Repozytorium CeON (to dawne Centrum Otwartej Nauki), z którego korzysta w celu udostępniania swoich prac ponad 12 tys. naukowców z całego kraju; Agregator CeON, stanowiący wspólny punkt dostępu do zasobów polskich otwartych repozytoriów; Repozytorium Otwartych Danych, służące udostępnianiu danych badawczych; Repozytorium Danych Społecznych i Macromolecular Xtallography Raw Data Repository.

Platforma wydawnicza Biblioteka Nauki pozwala polskim czasopismom naukowym na publikację w Internecie w modelu otwartego dostępu. ICM zawarło umowy dotyczące korzystania z platformy w modelu otwartego dostępu z blisko 1300 polskimi czasopismami. Pozwoli to już w momencie uruchomienia nowej wersji platformy wiosną tego roku na przekroczenie masy krytycznej ok. 400 tys. artykułów naukowych.

Publikacje naukowe są udostępniane w modelu otwartym również przez samych autorów. ICM utworzyło i prowadzi Repozytorium CeON, które pełni funkcję repozytorium krajowego. Mogą w nim umieszczać i udostępniać swoje prace (artykuły, książki, materiały konferencyjne, raporty czy rozprawy doktorskie) wszyscy polscy naukowcy. Pozwala to na realizację wymogów otwartego dostępu w tzw. modelu zielonej drogi (czyli właśnie poprzez udostępnianie publikacji w repozytoriach przez ich autorów), w przypadkach gdy wymaga tego instytucja finansująca (np. KE w programach ramowych). W Repozytorium CeON można też tworzyć kolekcje instytucjonalne.

ICM jest jednym z kluczowych partnerów serii projektów OpenAIRE, budujących infrastrukturę otwartej nauki w UE. Inicjatywa ta zapewnia europejskim naukowcom realizację wymagań KE w zakresie otwartego dostępu do wyników badań przez nią finansowanych. Oprócz udostępnianych przez nią publikacji i danych, tworzy ona graf powiązań między otwartymi obiektami badawczymi oraz pozwala na monitoring i automatyczne raportowanie realizacji obowiązku publikowania wyników projektów europejskich w otwartym dostępie. W jej ramach działają też 34 Krajowe Biura Otwartego Dostępu – ICM prowadzi polskie.

ICM rozwija także infrastrukturę dla publikacji danych badawczych. Repozytorium Otwartych Danych umożliwia polskim naukowcom udostępnianie danych badawczych w sposób zgodny ze światowymi standardami. Niedawno powstały też dwa repozytoria dziedzinowe: Repozytorium Danych Społecznych, prowadzone we współpracy z Instytutem Filozofii i Socjologi PAN, i Macromolecular Xtallography Raw Data Repository (dane krystalograficzne), prowadzone we współpracy z Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

ICM prowadzi serwis internetowy Agregator CeON, stanowiący wspólny punkt dostępu do zasobów polskich otwartych repozytoriów. Placówka organizuje też szkolenia, warsztaty i seminaria o różnych aspektach otwartej nauki. W roku 2020 mimo trudnych warunków przeprowadzono 20 szkoleń, w których wzięło udział prawie tysiąc uczestników.

Przedstawiciele Centrum biorą udział w pracach High-Level Group on Big Deals oraz Read & Publish Study Steering Committee Europejskiego Stowarzyszenia Uniwersytetów (EUA) oraz Working Party on Innovation and Technology Policy, National Points of Reference on Scientific Information, Council for National Open Science Coordination i komitetu doradczego UNESCO ds. otwartej nauki. Pracownicy ICM opublikowali szereg książek, raportów i artykułów, dotyczących otwartego dostępu, m.in.: Otwarty dostęp w instytucjach naukowych, Analysis of Economic Issues Related to Open Access to Scientific Publications, Towards Open Research Data in Poland, Transformative Agreements: Overview, Case Studies, and Legal Analysis. Stanowią one źródło informacji na temat otwartego dostępu, otwartych danych i polityk otwartości w Polsce. Raporty ICM dostępne są pod adresem https://pon.edu.pl/nasze-publikacje/.