Rozwój świata

Złowieszczy tytuł, który nadał swej książce Adam Wielomski, niweczy optymistyczne nadzieje rozwoju świata zawarte w książkach Harariego i mrozi myśl o przyszłości. Nie jest to jednak wyraz czarnowidztwa autora, lecz efekt zgłębienia wywodów Yuvala Noaha Harariego. Ze świadomością podjęcia konfrontacji z tymi wywodami Wielomski wysuwa na czoło swej pracy wyraźne dwa komplementarne cele. Przede wszystkim chce ostrzec czytelników przed skutkami urzeczywistnienia wizji świata nakreślonej przez Harariego. W powiązaniu z tym chce przybliżyć treść trylogii izraelskiego profesora, w której skupia się on na człowieku – jego historii, teraźniejszości oraz wizji przyszłości. Zatem punktem wyjścia i głównym przedmiotem krytycznej refleksji oraz naukowej analizy są idee zawarte w treści trzech cieszących się wielką popularnością książek: Sapiens. Od zwierząt do bogów (jest ona interpretacją dziejów ludzkich od początku do współczesności), Homo deus. Krótka historia jutra (zawiera wizję przyszłości) i 21 lekcji na XXI wiek (jest opisem świata współczesnego). Dzięki zręcznemu zrekapitulowaniu treści i przejrzystej strukturze książki otrzymuje czytelnik jasną syntezę ideologii Harariego, którą wspólnie z autorem może poddać głębszej egzegezie i wartościowaniu.

W kompozycji treści po autorskim wprowadzeniu następują kluczowe trzy rozdziały poświęcone poszczególnym częściom tryptyku ideologicznego. W ich strukturze uwydatnione są podrozdziały, pozwalające dogłębniej poznać dominanty problemowe rozważań. Porządkującym aspektem staje się rekapitulacja i pokazanie specyficznego ujmowania przez Harariego filozofii dziejów, z podziałem historii na sześć eonów: przedludzkiego, praczłowieka, agrarnego, nowożytnego, teraźniejszego (XXI wiek) i transhumanistycznego. Ten ostatni jest oczywiście wizją przyszłości. I tu wydaje się skupiać sedno krytyki wyrażone słowami: „Każdy kto twierdzi, że posiadł wiedzę pewną, jak wygląda przyszłość i ją opisuje w grubych tomach, jest szalbierzem. Jeśli opisuje przyszłość w taki sposób, to nie przewiduje, lecz programuje swoich czytelników. Gdy twierdzi, że jest rzeczą nieuchronną i naukowo dowiedzioną, iż wielkie korporacje z Doliny Krzemowej muszą zapanować nad światem i ludzkością, to jest propagandystą tychże korporacji, głoszącym ideologię uzasadniającą oddanie władzy kilkuset najbogatszym ludziom”.

Newralgiczny problem transhumanizmu – rozumianego jako „pogląd o możliwości i celowości ulepszenia człowieka za pomocą manipulacji genetycznych jeszcze przed narodzinami lub łączenia jego ciała z komputerami lub częściami stworzonymi sztucznie, aby podnieść jego inteligencję, długość życia i poprawić zdrowie, a może nawet dać mu formę nieśmiertelności” – poddany jest głębszej refleksji w podwójnym aneksie, stanowiącym integralną część wywodów autora. Są w nim poruszone żywotne problemy nauki powiązane z egzystencją i przyszłością ludzkości. To czyni książkę stymulatorem odwagi do refleksji nad tym, co wokół nas się dzieje i stosownego działania, by kasandryczna konkluzja zawarta w tytule się nie urzeczywistniła. Autor, podejmując merytoryczną polemikę, demaskuje manipulacje słowne i mity podszywające się pod naukę. Pokazuje własną niezależność myślenia i śmiałość łamania poprawności politycznej. Daje świadectwo tego, że wciąż nie wszyscy myślą jednakowo, zatem nie jesteśmy jeszcze zaprogramowani – i to niech będzie optymistyczną myślą o przyszłości świata i zachętą do zgłębiania treści książki. Świat się rozwija. Ten rozwój roznieca nauka, która nie może być podporządkowana ani ideologii, ani działaniom korporacji dysponujących kapitałem i możliwościami propagowania informacji. Dlatego nauce wciąż potrzebna jest prawda i etyka. Taki apel zdaje się wypływać z kart tej książki.

Adam WIELOMSKI, Yuval Noah Harari. Grabarz człowieczeństwa, Fundacja Pro Vita Bona, Warszawa 2022.