O ponad 12 mln zł wzrósł w stosunku do poprzedniego roku koszt zakupu wszystkich licencji dla Wirtualnej Biblioteki Nauki. To program zakupu i udostępniania polskim jednostkom naukowym światowych zasobów wiedzy w postaci elektronicznych czasopism, książek i baz danych bibliograficznych prowadzony przez Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego Uniwersytetu Warszawskiego. Poprzez corocznie odnawiane licencje ICM UW kupuje dostęp do zasobów na serwerach wydawców. W negocjacjach z nimi stronę polską reprezentuje dyrektor jednostki, obecnie p.o. dr inż. Robert Sot.
Pod koniec grudnia doszło do spotkania przedstawicieli UW z ministrem edukacji i nauki, który zapewnił, że planuje utrzymać dofinansowanie licencji, ale łączna kwota wnioskowana przez ICM przekracza możliwości budżetowe resortu. W tej sytuacji zapowiedziano dokonanie wyboru i zaprzestanie dofinansowania niektórych licencji. Informacja na temat planowanych ograniczeń odbiła się w środowisku akademickim szerokim echem. O znaczeniu WBN świadczy fakt, że tylko w ubiegłym roku polscy naukowcy pobrali z tego źródła ok. 19,6 mln artykułów i rozdziałów książek.
Program jest dofinansowany z corocznych dotacji Ministerstwa Edukacji i Nauki oraz składek instytucji akademickich uczestniczących w licencjach konsorcyjnych. Jak nas poinformowała Anna Modzelewska, rzeczniczka UW, w ubiegłym roku koszt zakupu licencji krajowych i zagranicznych wyniósł ok. 265 mln zł, z czego dofinansowanie MEiN wyniosło 228 mln zł (z ogólnej dotacji na WBN w wysokości 236 mln zł), a pozostała część pochodziła ze składek instytucjonalnych. Warto dodać, że początkowo zapłacono 245 mln zł, ale pod koniec roku resort dołożył dodatkowe 15 mln zł, by umożliwić dostęp do usług na dotychczasowym poziomie. Dla porównania w 2020 r. koszt zakupu licencji krajowych i zagranicznych wyniósł 256 mln zł (z czego 195 mln zł na licencje krajowe, a 61 mln zł na konsorcyjne). W MEiN dowiedzieliśmy się, że w budżecie na 2023 rok wydatki na ten cel założono na poziomie 245 mln zł, co wiązało się z ograniczeniem usług oferowanych przez największych wydawców. Tymczasem propozycja wielkich wydawców na utrzymanie dostępów na dotychczasowym poziomie opiewała na przeszło 277 mln zł. Dzięki środkom z ministerialnej rezerwy, które można było uruchomić dopiero po podpisaniu ustawy budżetowej przez prezydenta (2 lutego), przekazano dodatkowe blisko 11,5 mln zł na pokrycie kosztów subskrypcji dwóch najpopularniejszych czasopism: „Nature” i „Science”. Mimo tego wciąż brakuje 20,6 mln zł na wykup pełnego pakietu.
Wirtualna Biblioteka Nauki została stworzona i jest prowadzona od 1996 roku przez ICM. Na początku powstał krajowy serwer chemicznych baz danych Beilstein i Gmelin, a wkrótce potem serwer bazy abstraktowej Medline oraz jednej z pierwszych na świecie elektronicznej kolekcji pełnotekstowej zawierającej kilkadziesiąt wiodących czasopism biomedycznych oraz czasopisma „Science” i „Nature”. Zasoby te udostępniano kilkunastu największym uczelniom oraz kilku instytutom naukowym na zasadzie licencji konsorcyjnych zakupionych dzięki dofinansowaniu przez Komitet Badań Naukowych. Zawartość serwerów ICM stopniowo się zwiększała i w 2009 r. obejmowała już 3 tys. czasopism udostępnianych ponad 100 uczelniom i instytutom naukowym. Obecnie WBN umożliwia dostęp do około 25 tys. czasopism i 157 tys. książek. We wszystkich czasopismach WBN polscy autorzy opublikowali w ubiegłym roku ok. 13 tys. artykułów.
MK
Fot. ICM UW
Od kilkunastu lat Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego, Uniwersytetu Warszawskiego (ICM), wspierane finansowaniem resortu nauki, zaangażowane jest w utrzymanie Wirtualnej Biblioteki Nauki (WBN).
ICM jest odpowiedzialne za negocjowanie i zakup licencji krajowych dla ponad 500 instytucji akademickich i naukowych w kraju oraz dużej liczby licencji konsorcyjnych z udziałem od kilkunastu do kilkudziesięciu partnerów. Umowy z wydawcami negocjowane i zawierane centralnie w programie Wirtualnej Biblioteki Nauki dają dostęp do znacznie większych zasobów, niż w przypadku zakupów indywidualnych. Obecnie jest to ok. 25 tys. tytułów czasopism oraz 160 tys. książek. Możliwość korzystania przez badaczy z dużych kolekcji pełnotekstowych nabiera obecnie dodatkowego znaczenia ze względu na nowe perspektywy prowadzenia komputerowej analizy tekstów oraz dokonywania odkryć naukowych z pomocą sztucznej inteligencji. Istotną częścią WBN jest również utrzymanie platformy Biblioteka Nauki, która służy do archiwizacji i udostępniania zasobów licencyjnych Elsevier, Springer i Wiley oraz zasobów polskich czasopism naukowych gromadzonych w programie Otwartej Nauki.
