Prof. Magdalena Król Fot. SGGW
Trzy granty w pierwszych noworocznych konkursach European Research Council trafiły w ręce polskich naukowców. Prof. Magdalena Król z Instytutu Biologii Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego ponownie otrzymała grant Proof of Concept na badanie zmian zachodzących w mikrośrodowisku nowotworu po terapii makrofagowej. Granty PoC o wartości 150 tys. euro każdy przyznawane są naukowcom, którzy realizują już badania finansowane ze źródeł ERC i w ich trakcie uzyskali nieoczekiwane lub nowe możliwości dla zastosowań komercyjnych bądź społecznych. Środki można przeznaczyć na prace, których nie przewidziano w pierwotnym projekcie. To drugi grant PoC dla prof. Król (poprzedni zdobyła w 2020 r.), a trzeci w ogóle. W 2016 r. otrzymała Starting Grant, w którym badała mechanizm TRAIN (ang. TRAnsfer of Iron-binding protein) wskazujący na nową drogę komunikacji między makrofagami a komórkami nowotworowymi, która może być wykorzystana do „przemycenia” leków antynowotworowych bezpośrednio do komórki, co stanowiłoby innowacyjną terapię komórkową guzów litych.
Dr Michał Drahus Fot. Archiwum prywatne
– Problemy współczesnej terapii najczęściej polegają na trudnościach docierania leków przeciwnowotworowych do guzów litych, szczególnie do ich miejsc niedotlenionych. Miejsca niedotlenione przyciągają makrofagi, które posiadają zdolność migracji nawet do miejsc odległych od naczyń krwionośnych, niedostępnych dla leków czy innych komórek odpornościowych. Makrofagi mogą zatem stanowić dobry system dostarczania substancji do tych rejonów. W badaniach wykorzystywana jest „klatka” białkowa – ferrytyna jako nośnik leków, który może być transportowany przez makrofagi. „Klatka” ferrytynowa jest łatwo pochłaniana przez makrofagi, a następnie transportowana do guza i w aktywny sposób przekazywana komórkom nowotworowym – opisuje swoje odkrycie założycielka start-upu biotechnologicznego Cellis, która z trzema grantami ERC dołączyła do polskiego lidera dr. hab. Piotra Sankowskiego (2010 – StG, 2015 – PoC, 2017 – CoG).
Dwa granty ma już na swoim koncie dr hab. Artur Obłuski, dyrektor Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego. Po ERC Starting Grant w 2017 r. teraz sięgnął po „konsolidatora”, o który mogą się ubiegać naukowcy u progu samodzielności badawczej (od 7 do 12 lat po doktoracie), posiadający co najmniej kilka ważnych publikacji napisanych bez udziału promotora, a także wykazujący się wyjątkowymi osiągnięciami naukowymi. Jego efektem będzie „biografia miejska” Tungul (Starej Dongoli), metropolii nubijskiej istniejącej przez ponad 1,5 tys. lat, położonej na terenie dzisiejszego Sudanu. Prace badawcze skoncentrują się na czasach, gdy miasto było stolicą chrześcijańskiego królestwa Makurii (IV–XV wiek). Na realizację projektu przeznaczono blisko 2 mln euro.
Biografia Tungul dotyczyć będzie trzech powiązanych i wzajemnie od siebie zależnych tematów: krajobrazu miejskiego stolicy, jego ukształtowania i planowania, mieszkańców miasta oraz klimatu i środowiska. Projekt jest multidyscyplinarną próbą zbadania uwarunkowań trwałości osadnictwa w dolinie Nilu: dlaczego miasto powstało właśnie w tym miejscu oraz jakie czynniki pozwoliły mu przetrwać tak długo, pomimo trudnych warunków środowiskowych i dynamicznych zmian politycznych. Funkcjonowanie Tungul ukazane zostanie z różnych perspektyw: urbanistycznej, środowiskowej i demograficznej.
– Zamieszkujący miasto ludzie niezwykle efektywnie wykorzystywali swoje położenie geograficzne, umiejętnie czerpiąc zarówno z zasobu antycznego Śródziemnomorza, jak i Afryki, co stworzyło unikalny na skalę światową i jedyny w swoim rodzaju organizm społeczny, polityczny i kulturowy. Jedną z naszych intencji jest walka z mitem Afryki jako kontynentu bez historii i bez cywilizacji. Tungul i królestwo Makurii powstały pięćset lat przed powstaniem Polski – wyjaśnia pierwszy polski archeolog, który otrzymał dwa granty ERC.
Dr hab. Artur Obłuski Fot. CAŚ UW
Wśród 321 laureatów ERC CoG znalazł się także dr Michał Drahus z Wydziału Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Otrzymał 3 mln euro na projekt HYADES, w ramach którego powstanie dedykowany teleskop kosmiczny do obserwacji wodoru i deuteru wokół małych ciał w Układzie Słonecznym. Atomy wodoru uwolnione w gazowych otoczkach komet wskutek rozpadu cząsteczek wody emitują bardzo dużą ilość światła poprzez tzw. linię Lyman alfa, co czyni z nich niezwykle czuły „detektor” kometarnej wody. Z uwagi na to, linia ta znajduje się w zakresie dalekiego ultrafioletu i jest całkowicie pochłaniana przez ziemską atmosferę, jej obserwacja stanowi spore wyzwanie. Aby ominąć tę przeszkodę, powstanie nowy satelita, zaprojektowany specjalnie do obserwacji linii Lyman alfa w warunkach kosmicznych, tj. poza ziemską atmosferą.
– Dzięki bezprecedensowej czułości na wodór, w tym także deuter, nowe narzędzie pozwoli nam poszukać odpowiedzi na kluczowe pytania dotyczące bliskiego Wszechświata. Przede wszystkim przetestujemy różne grupy komet jako możliwe źródło wody na Ziemi – zapowiada dr Drahus.
Naukowcy wykorzystają również niezwykłe możliwości satelity do poszukiwania nieznanych dotąd zasobów wody w Układzie Słonecznym. Zbadają pod tym kątem m.in. grupę planetoid przypominających swym wyglądem komety. Potwierdzenie istnienia nowego rezerwuaru wody w tak bliskiej odległości od Słońca miałoby ogromne znaczenie w kontekście badań nad pochodzeniem ziemskich oceanów, a także historią naszego układu planetarnego.
W tym roku o ERC CoG ubiegało się 2222 naukowców, a wskaźnik sukcesu wyniósł 14,4%. Przyznane środki o łącznej wartości 657 mln euro pozwolą na stworzenie około 1950 miejsc pracy dla post-doków, doktorantów i innych pracowników w instytucjach goszczących w 26 krajach. Laureaci pochodzą z 37 państw, głównie z Niemiec (52), Włoch (32), Francji (31) i Wielkiej Brytanii (31). Od 2008 roku do naszego kraju trafiło w sumie 67 grantów wszystkich kategorii, w tym 41 Starting Grants, 14 Consolidator Grants, 7 Advanced Grants, 4 Proof of Concept Grants i 1 Synergy Grant.
MK
