Błażej Skoczeń
Pierwsza połowa roku 2022 jest czasem ewaluacji i kategoryzacji podmiotów w dyscyplinach nauki. Po pięciu latach pracy w jednostkach podlegających ewaluacji osiągnięcia naukowe zostały zdeponowane w systemie POL-on i PBN. Jest więc solidna podstawa do pobrania z bazy danych tych osiągnięć, które są niezbędne w procesie oceny podmiotów w dyscyplinach nauki.
Prace Komisji w pierwszej połowie bieżącego roku zostaną podzielone na dwa etapy. Pierwszy dotyczy oceny osiągnięć podmiotów w poszczególnych kryteriach ewaluacji. Poprzedzi ją weryfikacja zgodności zgłoszonych osiągnięć z zapisami rozporządzenia w sprawie ewaluacji jakości działalności naukowej. Z uwagi na znaczący odsetek osiągnięć naukowych, które należy poddać szczegółowej ocenie, Komisja zaprosiła do udziału w ewaluacji ekspertów reprezentujących środowisko naukowe i akademickie w Polsce i za granicą. Przeanalizują oni i ocenią zgłoszone osiągnięcia. Korpus ekspertów KEN tworzy obecnie ponad 700 naukowców, którzy wyrazili chęć wzięcia udziału w weryfikacji i ocenie dorobku przed ostateczną ewaluacją podmiotów naukowych. Na apel Komisji odpowiedziało pozytywnie niemal 80% zaproszonych ekspertów, co potwierdza pozytywny odbiór jej działań w środowiskach naukowych i akademickich w Polsce.
W najbliższym czasie Komisja przystąpi do szkolenia ekspertów, które odbędzie się w dniach 7-22 lutego w zespołach reprezentujących poszczególne dyscypliny nauki. Przeprowadzimy 22 szkolenia w grupach dyscyplin oraz specjalne szkolenie dla zespołu oceniającego osiągnięcia niejawne. Odbędą się one w czasie, kiedy podmioty zajmą się wynikiem działania algorytmu optymalizującego, który dokonuje wyboru osiągnięć naukowych podmiotu w sposób zapewniający uzyskanie maksymalnego wyniku w ocenianej dyscyplinie nauki. W szkoleniach prowadzonych przez członków KEN będą uczestniczyli przedstawiciele Ministerstwa Edukacji i Nauki oraz Ośrodka Przetwarzania Informacji, którzy pomogą w rozstrzygnięciu problemów formalno-prawnych oraz technicznych i informatycznych (system SEDN). Po zakończeniu cyklu szkoleń, eksperci będą gotowi do realizacji zadań przygotowanych w systemie SEDN. W pierwszych dwóch kryteriach eksperci zweryfikują osiągnięcia publikacyjne, patenty oraz projekty badawcze, a w trzecim kryterium dokonają oceny wpływu osiągnięć naukowych na społeczeństwo i gospodarkę. Dzięki ich pracy można będzie z końcem marca podsumować osiągnięcia podmiotów w dyscyplinach nauki w poszczególnych kryteriach ewaluacji. Na tej podstawie Komisja Ewaluacji Nauki utworzy w kwietniu tzw. grupy wspólnej oceny, obejmujące podmioty oceniane w tej samej dyscyplinie nauki, a następnie wyznaczy zestawy wartości referencyjnych dla każdej dyscypliny nauki. Zestaw wartości referencyjnych obejmuje po trzy wartości, odpowiadające kryteriom K1, K2 oraz K3, określone dla trzech kategorii: A, B+ oraz B, w sumie 9 wartości dla każdej dyscypliny nauki. Warto zauważyć, że wartości referencyjne będą wyznaczane z uwzględnieniem osiągnięć podmiotów w danej grupie wspólnej oceny (wewnętrzny układ odniesienia) oraz pozycji Polski w danej dyscyplinie nauki na arenie międzynarodowej, mierzonej za pomocą międzynarodowych baz danych (zewnętrzny układ odniesienia). Opracowany przez Komisję algorytm wyznaczania wartości referencyjnych ma charakter obiektywny, jest wewnętrznie spójny i uniwersalny dla wszystkich dyscyplin nauki.
Po wyznaczeniu dziewięciu wartości referencyjnych w każdej dyscyplinie nauki rozpocznie się drugi etap prac Komisji, czyli kategoryzacja. Obejmuje ona porównanie osiągnięć naukowych, zweryfikowanych i ocenionych przez ekspertów, z wartościami referencyjnymi wyznaczonymi w danej dyscyplinie nauki. W ten sposób w każdej grupie wspólnej oceny nastąpi porównanie osiągnięć podmiotów reprezentujących tę samą dyscyplinę nauki z wartościami referencyjnymi wyznaczonymi dla tej właśnie dyscypliny i wskazanie pozycji podmiotu w stosunku do każdego z trzech progów (A, B+ oraz B). Podmiot, który w wyniku porównania osiągnięć z wartościami referencyjnymi przekroczy dany próg, uzyska kategorię związaną z tym progiem. Jeśli podmiot nie przekroczy żadnego z nich, uzyska kategorię C. Po zakończeniu tej części kategoryzacji, Komisja będzie mogła wskazać w każdej dyscyplinie nauki pretendentów do kategorii A+. Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie ewaluacji jakości działalności naukowej podmiot, który w danej dyscyplinie nauki uzyska w kryterium K1 wynik powyżej wartości progowej ustalonej przez Komisję (ale nie niższej niż 80% najlepszego wyniku osiągniętego w kryterium K1), będzie mógł ubiegać się o kategorię A+. Pretendenci do kategorii A+ będą oceniani przez dwóch ekspertów, w tym jednego pochodzącego ze znaczącego w danej dyscyplinie nauki zagranicznego ośrodka naukowego. Tak więc ocena będzie w pełni ekspercka i będzie miała wymiar międzynarodowy, co pozwoli ją zobiektywizować. Praca nad wyłonieniem podmiotów – pretendentów do kategorii A+ odbędzie się w maju, a eksperci oceniający kandydatów do kategorii A+ przejdą odpowiednie szkolenie. Ostatecznie, po wyłonieniu podmiotów zasługujących na kategorię A+, Komisja podejmie uchwałę w sprawie proponowanych kategorii naukowych dla poszczególnych podmiotów w dyscyplinach nauki, w terminie do 15 czerwca br. Ostateczną decyzję, na podstawie zaproponowanych przez Komisję Ewaluacji Nauki kategorii naukowych, podejmie minister nauki.
Chciałbym podkreślić kluczową rolę ekspertów w ocenie podmiotów. Wnoszą oni do ewaluacji swoją wiedzę i doświadczenie, a także kompetencje w ocenianej dyscyplinie nauki. Są reprezentantami środowiska naukowego i akademickiego w pracach nad oceną podmiotów i pomogą Komisji w zbudowaniu rzetelnego obrazu polskiej nauki, który wyłoni się z procedury ewaluacji i kategoryzacji. Eksperci wyniosą z prac ewaluacyjnych wiedzę i kompetencje, które pozwolą na poszerzenie zakresu oceny eksperckiej w przyszłych ewaluacjach i kategoryzacjach podmiotów naukowych w Polsce.
Wróć