Udane rozdanie

Katharina Boguslawski i Piotr Wcisło

Ostatnie w tym roku rozstrzygnięcie European Research Council – konkurs o Starting Grants – przyniosło sukces 11 polskim naukowcom, z których czworo pracuje w krajowych instytucjach naukowych. Pod względem narodowości beneficjentów uplasowaliśmy się na 11 miejscu. Dwa z tych czterech „krajowych” grantów trafiły do badaczy z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, na Wydział Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej. To pierwsze w historii granty ERC dla toruńskiej uczelni.

Dr hab. Katharina Boguslawski otrzymała 1,2 mln euro na projekt, dzięki któremu chce zrewolucjonizować metody przydatne w tworzeniu nowych materiałów o lepszych właściwościach bez zwiększania kosztów obliczeniowych symulacji. – Planuję przełamać paradygmaty obliczeniowe stosowane w elektronice organicznej, np. do projektowania bardziej wydajnych ogniw fotowoltaicznych – zapowiada. Zamierza opracować interfejs czarnej skrzynki do zautomatyzowanych obliczeń chemii kwantowej. Z kolei dr hab. Piotr Wcisło dostał 1,9 mln euro na badania, w których udowodni, że można „spułapkować” molekułę wodoru (H2). Ma ona tylko dwa protony i dwa elektrony, ale bardzo trudno ją mierzyć eksperymentalnie, gdyż słabo oddziałuje z polami elektromagnetycznymi. – Uwięzienie, czyli „spułapkowanie” ultrazimnego molekularnego wodoru to ogromne wyzwanie, zarówno metodologicznie, jak i technologicznie. Nikt do tej pory o tym nie myślał – przekonuje tegoroczny laureat Nagrody NCN. UMK dołączył do 21 polskich jednostek, w których już pracują naukowcy z grantami ERC.

Rafał Kucharski

Jednym z takich miejsc jest Uniwersytet Jagielloński, gdzie na Wydziale Matematyki i Informatyki dr inż. Rafał Kucharski za 1,49 mln euro sprawdzi wpływ sztucznej inteligencji na mobilność miejską. Modele miejskich systemów transportowych połączy z modelami głębokiego uczenia maszynowego. – Jeśli decyzje zaczną podejmować za nas roboty, to jest ryzyko, że z nami wygrają – dowodzi.

Ostatnim laureatem, który poprowadzi swoje badania w Polsce, jest dr Adam Kłosin z Instytutu Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN. Jego projekt (wart 1,95 mln euro) dotyczy procesów regulujących organizację przestrzenną ekspresji genów podczas rozwoju embrionalnego i podczas odpowiedzi na stres w zarodkach nicienia Caenorhabditis elegans. – To, czym się zajmuję, było do tej pory badane w komórkach, a my chcemy przetestować nasze założenia na organizmach modelowych – wyjaśnia.

Adam Kłosin

Polacy będą realizować granty także w zagranicznych ośrodkach. Dr Elżbieta Drążkiewicz-Grodzicka (studiowała etnologię na Uniwersytecie Warszawskim, doktoryzowała się na Uniwersytecie w Cambridge), która od 2 lat pracuje w Instytucie Socjologii Słowackiej Akademii Nauk, została pierwszą kobietą z grantem ERC w tym kraju. Będzie badać konflikty wokół teorii spiskowych. Dr inż. Dominik Kubicki (absolwent technologii chemicznej na Politechnice Warszawskiej, doktorat w Politechnice Federalnej w Lozannie) pracuje na stanowisku adiunkta na Wydziale Fizyki Uniwersytetu w Warwick. Za pomocą spektroskopii rezonansu magnetycznego w ciele stałym sprawdzi zmiany właściwości perowskitów halogenkowych pod wpływem czynników zewnętrznych, m.in. powietrza, wilgoci, światła. Z kolei dr Katarzyna Siudeja (studia biotechnologiczne na Uniwersytecie Wrocławskim, doktorat w Univeristy of Groningen) stworzy nową grupę w Instytucie Zintegrowanej Biologii Komórki (I2BC) pod Paryżem, która zajmie się określeniem roli mobilnych elementów genetycznych w homeostazie i starzeniu się komórek somatycznych. Z innym francuskim ośrodkiem naukowym – Instytutem Pasteura – związana jest dr Aleksandra Deczkowska (licencjat z biotechnologii w SGGW, magisterium i doktorat w Instytucie Naukowym Weizmanna w Izraelu). Zbada, w jaki sposób splot naczyniówkowy przyczynia się do wydajnej komunikacji między komórkami odpornościowymi, mikrobiomem jelitowym a mózgiem. Również we Francji, tyle że w Orleanie (Centre de Biophysique Moleculaire), swój 5-letni projekt poprowadzi dr Marcin Suskiewicz (matura w Łodzi, studia biochemiczne na Uniwersytecie w Oksfordzie, doktorat w wiedeńskim Research Institute of Molecular Pathology). Dotyczy on sumoilacji białek, czyli ich potranslacyjnej modyfikacji, która polega na przyłączeniu niewielkiego, podobnego do ubikwityny białka o nazwie SUMO. W Wiedniu, w Instytucie Biotechnologii Molekularnej Austriackiej Akademii Nauk, od lipca tego roku liderką zespołu jest dr Joanna W. Jachowicz, absolwentka biotechnologii (2011) i psychologii (2012) na Uniwersytecie Warszawskim (doktorat w Université de Strasbourg). Jej projekt poświęcony jest roli „ciemnego genomu” we wczesnym rozwoju ssaków. Polskie obywatelstwo posiada również religioznawca i filozof dr Rafał Stępień, który także w Austriackiej Akademii Nauk, tyle że w Instytucie Kultury i Historii Azji, spróbuje odpowiedzieć na pytanie: czy wiara jest etyczna? Przedmiotem jego analizy będzie jedna ze szkół chińskiego buddyzmu – Sanlun. Naukowiec ukończył licencjat (anglistyka i filozofia) w University of Western Australia, ma także tytuł licencjata i magistra studiów orientalistycznych (Uniwersytet Oksfordzki), tytuł magistra studiów azjatyckich i bliskowschodnich (Uniwersytet w Cambridge) oraz tytuł magistra i doktorat z języków i kultur Azji Wschodniej (Uniwersytet Columbia).

Na tegoroczny konkurs ERC StG napłynęły 2932 wnioski. Do finansowania skierowano 408 projektów o łącznej wartości 636 mln euro. Oznacza to, że wskaźnik sukcesu wyniósł 13,9%. Laureaci pochodzą z 46 krajów, głównie z Niemiec (70) i Włoch (41). Swoje badania poprowadzą w 26 państwach, głównie w Niemczech (81), Wielkiej Brytanii (70), Holandii (40) i Francji (39). W sumie od 2007 r. do Polski trafiły 64 granty wszystkich kategorii, w tym 41 Starting Grants, 12 Consolidator Grants, 7 Advanced Grants, 3 Proof of Concept Grants i 1 Synergy Grant.