Uczelnia jako las

Monografia Zarzadzanie uczelnią cyfrową. Między utopią wolności a dystopią władzy autorstwa Łukasza Sułkowskiego, znanego uczonego, zajmującego się badaniami nad szkolnictwem wyższym, jest dziełem wybitnym i wyjątkowym. Wybitnym, gdyż nowatorskim, wybiegającym w przyszłość instytucji akademickich. Wyjątkowym, gdyż jej autor, korzystając z bogatej literatury przedmiotu i opowiadając o uczelniach, prowadzi rozważania konsekwentnie w myśl przesłania Politechniki Gdańskiej: „Historia mądrością. Przyszłość wyzwaniem”. Co ważne, unika ocen zmian systemów szkolnictwa wyższego.

Sułkowski ciekawie opisuje ewolucję zarządzania uczelniami, ukazując i akcentując znaczenie ciągłości zmian od uniwersytetu średniowiecznego (I fali) do uniwersytetu cyfrowego (IV fali). Trafnie diagnozuje kierunki transformacji instytucji szkolnictwa wyższego, jakimi są: profesjonalizacja zarządzania, internacjonalizacja uczelni we wszystkich obszarach aktywności oraz dywersyfikacja misji uczelni i źródeł ich finansowania. Autor, przytaczając myśl Petera Druckera „Kultura zjada strategię na śniadanie”, podkreśla i docenia znaczenie ponadczasowych wartości akademickich i kultury organizacyjnej jako elementów tożsamości organizacyjnej uczelni oraz czynników stabilizujących nieuchronne zmiany zachodzące teraz i prawdopodobnie w przyszłości w instytucjach akademickich.

Monografia jest opracowaniem wyjątkowo bogatym pod względem podejmowanych aspektów funkcjonowania uczelni. Wyjątkową jej wartość upatruję również w tym, że autor, przedstawiając zagadnienia związane z przywództwem akademickim, systemami organizacji uczelni, poszczególnymi składowymi jej misji, zarządzaniem obszarami funkcjonalnymi uczelni oraz zarządzaniem zmianą, nie traktuje ich jak oddzielnych zagadnień, lecz jako ściśle ze sobą powiązaną całość. Parafrazując słowa Petera Senge z Piątej dyscypliny, Sułkowski postrzega uczelnię jako cały las, a nie zbiór pojedynczych drzew.

Podróż po problematyce dotyczącej zarządzania uczelniami autor kończy rozdziałem Zarządzanie uniwersytetem przyszłości, w którym na tle transformacji cyfrowej świata przedstawia transformację cyfrową uczelni. Szczególną wartość tej części monografii przypisuję analizie paradygmatów organizacyjnych uczelni i ukazaniu wieloparadygmatycznej perspektywy jej postrzegania.

Autor, nawiązując do tytułowej utopii wolności, odnosi ją do humboldtowskiego modelu autonomicznych uczelni, w którym istotne było pielęgnowanie akademickiego etosu i wolności nauki, pamięta także o rozliczalności uczelni z efektów. Utopii wolności Sułkowski przeciwstawia dystopię władzy i kontroli, której przyczyny, zdaniem autora monografii, leżą w komercjalizacji jednostek akademickich i czerpaniu przez uczelnie wzorców zgodnych z logiką New Public Management. Autor przestrzega przed takim podejściem.

Jak pisze, uczelnie powinny poszukiwać drogi pomiędzy utopią wolności a dystopią władzy, mierząc się z pytaniem, jaka uczelnia w przyszłości? Sułkowski, sięgając po bogatą literaturę światową, obejmującą wszystkie zagadnienia podejmowane w pracy, sprawił, że monografia jest także źródłem informacji o tym, nad czym pracują naukowcy zajmujący się badaniem szkolnictwa wyższego na świecie.

Monografia jest napisana klarownym językiem, a wywód autora jest spójny i logiczny, pozwalający na zrozumienie poruszanych zagadnień nie tylko osobom zajmującym się badaniami szkolnictwa wyższego.

Powinna trafić do bibliotek akademickich, a także na biurka decydujących o przyszłym kształcie szkolnictwa wyższego, zarówno na poziomie systemu, jak i instytucjonalnym. To wartościowa pozycja, która będzie z pewnością stanowić inspirację dla wielu badaczy szkolnictwa wyższego, a także osób właśnie wkraczających w ten obszar aktywności naukowej.

Łukasz SUŁKOWSKI, Zarzadzanie uczelnią cyfrową. Między utopią wolności a dystopią władzy, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2022.