Piotr Kieraciński
Do ewaluacji 283 instytucje naukowe zgłosiły 1145 dyscyplin. Ewaluatorzy i eksperci musieli ocenić 700 tys. publikacji, tysiąc patentów, 18 tys. projektów, 54 tys. osiągnięć artystycznych. Ewaluowano dorobek uśrednionych 66 695,4 N (na dzień 31 grudnia 2021 r. było to 67 497,61 N), a podobno ponad 100 tys. realnych naukowców, jak podał OPI-PIB na podstawie danych zgromadzonych w SEDN. Mieliśmy do czynienia z ogromną rozpiętością liczby N w poszczególnych dyscyplinach, od ponad 700 N w naukach medycznych w „starych” uniwersytetach medycznych, do zaledwie 2,4 N (dwie uczelnie publiczne). Mniej niż wymagane ustawą na koniec grudnia 2021 r. 12 N zgłosiło 66 dyscyplin (5,8%), z czego prawie połowa – 31 – w uczelniach niepublicznych. Tylko 8 dyscyplin miało powyżej 500 N (0,69%), powyżej 300 N – 11 (0,96%), więcej niż 200 N – 44 (3,8%), powyżej 100 N – 15,7%), więcej niż 50 N – 420 (36,7%), a więcej od 20 N – 824 (72%). Średnie N na instytucję to 235,67, a na dyscyplinę – 58,25. W wyniku oceny minister nauki przyznał 65 kategorii A+ (5,7%), 323 A (28,2%), 582 B (50,8%), 139 B (12,1%) oraz 36 C (3,1%).
Siedemdziesiąt jednostek PAN (24,7%), w tym 64 instytuty, 5 centrów i 1 muzeum, poddało ocenie 95 dyscyplin (8,3%). W tej grupie jest 4778,7 N (7,2%), z tym, że największa jednostka – Instytut Fizyki Jądrowej z Krakowa – ma 232,05 N, najmniejsze 5,5, 5,59 i 6,96 N (odpowiednio: Międzynarodowy Instytut Mechanizmów i Maszyn Molekularnych – IMol, najmłodsze „dziecko” PAN; Instytut Genetyki i Biotechnologii Zwierząt oraz Instytut Podstaw Informatyki). Powyżej 90 N ma 13 jednostek PAN (akurat te są jednodyscyplinowe). Jednostki PAN uzyskały 16 kategorii A+ (16,8%), 40 A (42,1%), 33 B+ (34,7%), 3 B (3,2%) i 3 C (3,2%). To znakomity wynik, nie licząc kilku potknięć.
Dziesięć uczelni laureatek konkursu IDUB (3,5% ewaluowanych uczelni) zgłosiło do ewaluacji 190 dyscyplin (16,59%) i nieco ponad 18 tys. N (27%). Najwięcej dyscyplin zgłosił Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu (29), a najmniej Gdański Uniwersytet Medyczny (3). W liczbie ewaluowanych dyscyplin przodują klasyczne uniwersytety, które w tej grupie reprezentuje 5 uczelni z 23 do 29 dyscyplin. Największą liczbę N przedstawił UJ – 3611,48 N, przewyższając pod tym względem drugi w kolejności UW (2835,77 N) o 27,35%. Jeszcze tylko UAM ma ponad 2 tys. N. Najmniej N ma w tej grupie GUM – 715,31. W tej grupie średnie N na jednostkę to nieco ponad 1,8 tys., a na dyscyplinę – 94,7.
Kategorię A+ zdobyło 21 dyscyplin w 7 uczelniach IDUB. Kategorię A – 73 dyscypliny, kategorię B+ – 94. Dwie dyscypliny uzyskały kategorię B, co oznacza utratę uprawnień akademickich. Są to UMK w zakresie weterynarii i PŚ w zakresie architektury i urbanistyki. Oznacza to, że w grupie IDUB kategoria A+ stanowi 11%, kat. A – 38,4%, kat. B+ – 49,5%, a kat. B – 1%. W „klasyfikacji medalowej” wygrywa – nie tylko w tej grupie, ale i w całej ewaluacji – Uniwersytet Warszawski, który ma 8 kategorii A+. Na drugim miejscu jest Uniwersytet Jagielloński z 4 A+ (też w całej stawce), a na trzecim Politechnika Gdańska z 3 A+ (też w całej ewaluacji).
W Polsce jest 20 uniwersytetów klasycznych (7,06%). Do ewaluacji zgłosiły one 421 dyscyplin (36%), w których działa 24511,38 N (36,7%). Uzyskały 22 kat A+ (5,2%), 114 A (27%), 236 B+ (56%), 48 B (11,4%) i 1 C (0,2%). Uniwersytety klasyczne miały bardzo wysoką średnią liczbę N na uczelnię – 1225,6 N. Aż 65 dyscyplin miało ponad 100 N. Na drugim końcu znalazło się 7 dyscyplin z N mniejszym niż 12. Najniższe średnie N w tej grupie to informatyka na Uniwersytecie Śląskim – 4,7. Ponieważ największe uniwersytety pojawiły się już w opisie uczelni badawczych, tu pokażę tylko najmniejsze, pomijając UPJP II, który jest na tle pozostałych „członków grupy” zupełnie wyjątkowy (tylko 7 dyscyplin, całkowita średnia liczba N poniżej 200, a i wyniki kategoryzacji niższe od przeciętnej). Oprócz tej uczelni do bardzo małych zaliczę uniwersytety, które ewaluowały dorobek mniej niż 500 N. Są takie 3 (wymieniam od największego): UKW, UZ i UO (mniej niż 400 N). Sześć małych z liczbą N między 600 a 821,56 to: USz, KUL, URz, UJK, UKSW i UwB. Średnich uniwersytetów – N między 1191,9 a 1700 – jest 7: UŁ, UMK, UWr, UG, UŚ, UMCS i UWM. No i 3 duże z N: 3611,48 UJ, 2835,77 UW i 2110,16 UAM.
Do ewaluacji 29 uczelni niepublicznych i 1 federacja uczelni niepublicznych (10,6%) zgłosiły 89 dyscyplin (7,8%). Powyżej 5 dyscyplin poddało ocenie 4 uczelnie, w tym Krakowska Akademia im. Frycza Modrzewskiego – 9, Uniwersytet SWPS i Federacja Naukowa WSB-DSW po 7, Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie – 6, Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy – 5. Po 4 dyscypliny zgłosiło 6 uczelni, dwie uczelnie po 3, 8 po 2, a 9 po 1 dyscyplinie. Uczelnie niepubliczne uzyskały jedną kategorię A+ (1,1%), 20 kat. A (22,5%), 31 B+ (43,8%), 21 B (23,6%) i 16 C (18%). To pokazuje słabość naukową sektora niepublicznego, choć są tu wyjątki. Najlepiej wypadł (po raz kolejny) Uniwersytet SWPS, który uzyskał jedyną kategorię A+ (psychologia, ponad 120 N – największa dyscyplina zgłoszona przez uczelnie niepubliczne), 5 kategorii A i 1 B+, zyskując aż 5 nowych uprawnień akademickich, w tym 1 do doktoryzowania i 4 do habilitowania. Wyjątkowy sukces odniosła Federacja WSB, która zdobyła 5 kategorii A, 1 B+ i 1 B, co przełożyło się na 5 nowych uprawnień do habilitowania. O sukcesie mierzonym kategoriami mogą mówić Akademia WSB: 2 A i 2 B+(4 nowe uprawnienia, w tym 1 do doktoryzowania i 3 do habilitowania), Polsko-Japońska Akademia Technik Komputerowych 1A i 1 B+ (liczba uprawnień ta sama, co wcześniej; świadoma utrata 1 prawa do doktoryzowania – nie zgłoszono dyscypliny do oceny, za to 1 nowe prawo do habilitowania) i Społeczna Akademia Nauk w Łodzi – 1A, 1B+ (straciła 1 prawo doktoryzowania, ale zyskała 2 do habilitowania). Najwięcej nowych uprawnień – po 6 – zdobyły Uczelnia Łazarskiego (1A, 3 B+) i Akademia Ekonomiczno-Humanistyczna w Warszawie (4 B+). Niepubliczne szkoły wyższe zgłosiły do ewaluacji dorobek 1455,17 N (średnio za cały okres ewaluacji). Największą dyscypliną (i najsilniejszą, jak się okazało) była psychologia na SWPS z ponad 120 N. Powyżej 20 N miało tylko 15 dyscyplin uczelni niepublicznych, między 12 a 20 N – 43 dyscypliny i aż 31 dyscyplin poniżej 12 N (to prawie połowa ze wszystkich 66 dyscyplin, które zgłosiły średnio mniej niż 12 N). Jedyną uczelnią niepubliczną, której wszystkie dyscypliny miały powyżej 20 N, a dokładnie od 35 do 60 N (to są 3 kolejne największe dyscypliny w uczelniach niepublicznych), jest Akademia Leona Koźmińskiego. Uzyskując dość przeciętne wyniki (2B+ i 1B), gorsze niż w poprzedniej ewaluacji (cała uczelnia z kat. A), ALK pokazuje jednak konsekwentne budowanie sporego jak na uczelnię niepubliczną środowiska naukowego. Uczelnia straciła aż 3 uprawnienia (2 do doktoryzowania i 1 do habilitowania). Wynik oceny tej uczelni odbiega zasadniczo od jej odbioru społecznego i wizerunku międzynarodowego (choć dotyczą one raczej kształcenia niż badań). Zobaczymy, co pokaże ponowna ocena dorobku – uczelnia złożyła 3 odwołania.
W tym roku minister przyznał najwięcej kategorii A+ w historii ewaluacji wielokryterialnej. Grupy instytucji, które wyróżniłem powyżej, cechują się (nie licząc niepublicznych) najwyższymi odsetkami dyscyplin tej kategorii w stosunku do liczby uzyskanych ocen. Największy udział w kategorii A+ mają uniwersytety klasyczne – 22 A+, czyli 33,8%. Uczelnie badawcze (pokrywają się częściowo z uniwersytetami klasycznymi, zatem nie można sumować liczb i odsetek A+) mają 21 A+, czyli 32,3%. Jednostki PAN – 16 A+, czyli 24,6%. „Podium” zajmują UW, UJ i PG.
Piotr Kieraciński
