Fpt. Mirosław Kaźmierczak
Interdyscyplinarny zespół naukowców pod kierownictwem prof. Adama Izdebskiego (na fot.) z Wydziału „Artes Liberales” Uniwersytetu Warszawskiego otrzymał grant Synergy Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych. Projekt „EUROpest: Zrozumieć na nowo rolę pandemii w przedprzemysłowej Europie (1300-1800 CE): historia, nauki przyrodnicze i uczenie maszynowe” będzie realizowany w konsorcjum, którego liderem jest Uniwersytet Warszawski. W projekcie wezmą udział naukowcy z 10 ośrodków z Europy i Stanów Zjednoczonych, a czołowymi instytucjami w projekcie są Uniwersytet w Gießen w zachodnich Niemczech, Georgetown University w Waszyngtonie oraz Instytut Maxa Plancka Antropologii Ewolucyjnej w Lipsku w Niemczech. W Polsce zespół EUROpest będzie reprezentowany przez dwie instytucje: Uniwersytet Warszawski oraz Instytut Geografii i Zagospodarowania Przestrzennego PAN, gdzie zespół pod kierownictwem prof. Michała Słowińskiego będzie odpowiadał za badania terenowe z zakresu paleoekologii na Litwie, Ukrainie i w Polsce. Prace wesprze grupa naukowa historyka gospodarczego i demografa prof. Piotra Guzowskiego z Uniwersytetu w Białymstoku.
Naukowcy z międzynarodowego zespołu projektu EUROpest zechcą zrozumieć, dlaczego ta sama fala pandemii w jednym miejscu niesie wielkie spustoszenie, a w innym nie powoduje większych szkód? Co decyduje o tym, że nie wystarczy wiedzieć, z jakim patogenem mamy do czynienia, żeby przewidzieć, co się wydarzy?
– Głównym celem naszego projektu jest odpowiedź na pytanie, dlaczego te same patogeny, zależnie od kontekstu, wywołują różne skutki biologiczne, ekologiczne, społeczne, ekonomiczne i kulturowe. Chcemy na to odpowiedzieć, badając ponad 50 różnych epidemii w historii Europy, od Czarnej Śmierci po okres uprzemysłowienia, czyli przez ponad 500 lat, patrząc na wszystkie możliwe aspekty: od klimatu, przez genetykę, ekologię, po tak nietypowe kwestie, jak wspólny śpiew w kościele czy rodzaje noszonych czapek – mówi prof. Adam Izdebski.
Dla każdej z epidemii zespół będzie się starał wykorzystać badania historyczne i archeologiczne, aby zrekonstruować lokalne warunki życia codziennego (ubiór, mieszkanie, dietę, stan zdrowia), ale także strukturę demograficzną, wiedzę i wyobrażenia o chorobach, środki transportu i szlaki handlowe, sytuację polityczną, gospodarczą i religijną.
– Sięgniemy także po metody archeogenetyki, żeby przebadać ofiary tych epidemii i dowiedzieć się, jakie bakterie i wirusy krążyły w ich krwiobiegu w chwili śmierci – wyjaśnia naukowiec i dodaje: – Do wiedzy historycznej i biologicznej dorzucimy wiedzę ekologiczną i klimatyczną.
Wyniki badań nad epidemiami w Europie przedprzemysłowej posłużą do zbudowania i przetestowania teorii, zmierzającej do modelowania pandemii przyszłości.
– Cała ta ogromna wiedza zostanie następnie przeanalizowana z wykorzystaniem uczenia maszynowego, dzięki czemu powstanie model teoretyczny, który będzie miał również zastosowanie w przyszłości. Pokażemy, w jaki sposób można uwzględniać wszystkie te czynniki, żeby przewidywać ryzyko skutków przyszłych pandemii oraz ich przebiegu w Polsce i na całym świecie – wyjaśnia prof. Izdebski.
Na realizację badań, które rozpoczną się w połowie przyszłego roku, a zaplanowanych w projekcie EUROpest na 6 lat, ERC przeznaczyła 10 mln euro. To jeden z najwyższych grantów europejskich przyznanych polskiemu uczonemu po grancie Synergy ERC w wysokości 14 mln euro o nazwie „Precyzyjna kalibracja kosmicznej skali odległości w dobie wielkich przeglądów”, który w 2020 roku otrzymał prof. Grzegorz Pietrzyński z Centrum Astronomicznego im. Mikołaja Kopernika PAN. EUROpest to pierwszy grant Synergy ERC dla badacza z UW, który jest w kraju liderem pod względem liczby otrzymanych grantów ERC. Jednocześnie jest to drugi grant tego rodzaju po wspomnianym powyżej projekcie CAMK PAN.
Granty ERC Synergy są przeznaczone dla naukowczyń i naukowców, którzy chcą realizować interdyscyplinarne projekty wymagające zaangażowania więcej niż jednego zespołu badawczego. Mogą je realizować zespoły składające się z 2–4 naukowców wraz z ich grupami badawczymi. Maksymalny okres realizacji projektów to 6 lat.
W rozstrzygniętym właśnie konkursie o Synergy Grant finansowanie otrzyma 57 grup badawczych. Projekty będą realizowane na 184 uniwersytetach i w centrach badawczych w 24 krajach Europy i poza nią. Najwięcej projektów zrealizowanych zostanie w Niemczech (34 projekty), Wielkiej Brytanii (18), Francji (13), Stanach Zjednoczonych (12), Hiszpanii (11) oraz w Niderlandach (10). Sześć projektów zdobyli naukowcy z krajów, które dotychczas uzyskały znacznie mniej grantów ERC, takich jak Czechy (2), Grecja (1), Polska (1) oraz Portugalia (1) i Węgry (1).
Łącznie z grantem Synergy dla prof. Izdebskiego do Polski trafiło już 88 grantów ERC wszystkich kategorii, w tym 48 Starting Grants, 18 Consolidator Grants, 13 Advanced Grants, 7 Proof of Concept Grants i 2 Synergy Grants.
Prof. Adam Izdebski jest historykiem i ekologiem. Studiował historię i psychologię na Międzywydziałowych Indywidualnych Studiach Humanistycznych na Uniwersytecie Warszawskim, ukończył także studia magisterskie z historii na Uniwersytecie w Oxfordzie. Doktorat z historii obronił na UW w roku 2011, po czym dzięki stypendium Fundacji Humboldta odbył roczny staż podoktorski na Freie Universität Berlin. Po powrocie do Polski w 2012 roku odbył staż podoktorski w Instytucie Historii UJ sfinansowany ze środków Narodowego Centrum Nauki w programie FUGA. Na tym uniwersytecie został wówczas zatrudniony i w 2020 r. uzyskał habilitację.
Od 2017 roku pracuje głównie za granicą. Najpierw w Institute of Advanced Study w Princeton, a od 2018 roku w Max Planck Institute of Geoanthropology (wcześniej Science of Human History). Prowadzi tam grupę badawczą, w skład której wchodzą historycy, archeolodzy, geolodzy i biolodzy, zajmujący się historią środowiskową Europy w późnym holocenie. Ze względu na interdyscyplinarny charakter badań tytuł profesora otrzymał w dziedzinie nauk ścisłych i przyrodniczych (nauki biologiczne). Od kilku miesięcy pracuje również jako profesor ekologii człowieka i lider nowej grupy badawczej w Centrum Badania Ryzyka Systemowego na Wydziale Artes Liberales UW. Prof. Izdebski jest popularyzatorem nauki. Zajmuje się też doradztwem naukowym, brał udział m.in. w pracach Parlamentu Europejskiego nad Rozporządzeniem o odbudowie zasobów przyrodniczych.
Źródło: Biuro Prasowe UW
