Pogranicze, które łączy

Prof. Waldemar Tarczyński, rektor USz, z rodziną von Bismarck w Sali Muzealnej w Kulicach

Prof. Waldemar Tarczyński, rektor Uniwersytetu Szczecińskiego, mówi o tym, jakie znaczenie ma położenie uczelni, w jaki sposób determinuje działanie i jak wpływa na jej rozwój.

Odkrywanie wspólnego dziedzictwa kulturowego poprzez poznawanie historii regionu to jedna z misji Uniwersytetu Szczecińskiego jako jednostki naukowej, badawczej i edukacyjnej. Już sama nazwa uczelni podkreśla jej silny związek z regionem. Uniwersytet Szczeciński poprzez liczne działania i inicjatywy wpływa na Szczecin, województwo zachodniopomorskie oraz angażuje się we współpracę transgraniczną.

Najbardziej znaczącym przykładem naszych działań jest Międzynarodowy Ośrodek Badań Interdyscyplinarnych mieszczący się w Kulicach. Miejsce, które jest prowadzone i rozwijane przez uczelnię ze względu na szacunek do historii, a także przez świadomość roli społecznej, jaką pełni szkoła wyższa. Uniwersytety były, są i będą głównymi ośrodkami myśli naukowej i ośrodkami kształcenia ludzi wszechstronnych, także poza murami uczelni. Dlatego angażujemy się w projekty międzynarodowe, ale także w działania na szczeblu lokalnym, tak jak ma to miejsce w Kulicach na terenie gminy Nowogard, w odległości ok. 70 km od Szczecina, i – co w tym wypadku ważne – w historycznej rezydencji von Bismarcków. Bardzo nam zależało, by stworzyć takie właśnie miejsce kształcenia, nauki i komunikacji, ale przede wszystkim transgranicznych spotkań. Budynki i park są wpisane do rejestru zabytków i otoczone opieką konserwatorską. Posiadłość zbudowana została przez Bernharda von Bismarcka w połowie XIX wieku w stylu neoklasycystycznym i aż do zakończenia wojny stanowiła własność jego rodziny. Po 1945 roku stała się siedzibą PGR. Dziś dzięki uniwersytetowi Kulice mogą znów zaprezentować się w pełnej krasie: idylliczny zespół parkowy, wielki budynek, w którym realizujemy projekty polsko-niemieckie, uczymy miłości do historii pogranicza i edukujemy w duchu wzajemnego poszanowania i tolerancji.

Namacalnym przejawem naszych działań była realizacja projektu „Morze – Pomorze – Pogranicze – miejscem polsko-niemieckiego dialogu. Transgraniczna sieć współpracy w nauce i edukacji historycznej Nadodrza i strefy bałtyckiej”. Obejmował on 35 wydarzeń: konferencji, seminariów, szkół letnich, warsztatów, wyjazdów studyjnych poruszających tematy związane z pograniczami i regionem Bałtyku. Jego adresatami i uczestnikami są studenci i pracownicy oraz wszyscy zainteresowani tematyką spotkań, która osnuta jest wokół zagadnień związanych z trzema problematykami tytułowymi: morzem, Pomorzem i pograniczem. Z dala od stolicy i wielkich ośrodków akademickich, postrzegamy pogranicze jako szansę. To tu, bazując na różnorodnych historycznych doświadczeniach, budujemy uczelnię, która czerpie z wielokulturowości, z doświadczeń pokoleń, wyciągamy wnioski i tworzymy klimat współpracy. Postrzegamy naszą rolę jako tych, od których w pierwszej kolejności wymaga się tworzenia przyszłości na bazie przeszłości. Nasi naukowcy badają i odkrywają wspólne dziedzictwo, tak jest m.in. w realizowanym przez MOBI projekcie „Odkrywanie wspólnego dziedzictwa kulturowego poprzez poznawanie historii regionu – propagowanie wiedzy, wymianę doświadczeń, aktywizowanie mieszkańców pogranicza i podnoszenie atrakcyjności turystycznej”. Zrealizowaliśmy kilkanaście wydarzeń w pobliskim niemieckim Schwedt i w polskich dziś Kulicach: wykłady, wystawy, wycieczki plenerowe, warsztaty i inne aktywności. Wynikiem naszych działań jest również powstanie sali muzealnej, w której przedstawione są dzieje dworu, rodu Bismarcków w tej części Pomorza oraz ziemi nowogardzkiej.

Poprzez takie aktywności chcemy odkrywać wspólne dziedzictwo kulturowe, polsko-niemieckie oraz europejskie, a najlepszą do tego drogą jest poznawanie historii, skomplikowanej, często bolesnej, ale historii, która nas łączy i zachęca do tego, aby dokonywać jak najdalej idących wysiłków na rzecz współpracy. Położenie na historycznym Pomorzu pozwala nam tu na miejscu prowadzić badania, które wpisują się w problematykę o wiele szerszą, europejską czy nawet światową. Pracujemy nad spuścizną i dziedzictwem różnych krajów, nacji i religii. Powołanie pełnomocnika ds. współpracy terytorialnej jest częścią świadomej polityki rozwijania Uniwersytetu Szczecińskiego jako prężnego ośrodka integrującego współprace lokalne i transgraniczne. Stąd też zeszłoroczna organizacja sympozjum Quo vadis Europa? Liberalna demokracja a zachowanie tożsamości narodowych razem z Fundacją Św. Wojciecha, którego gościem specjalnym i uczestnikiem debaty był Joachim Gauck, były prezydent Republiki Federalnej Niemiec.

Żyjemy na pograniczu, jesteśmy sąsiadami od lat i mamy wspólną przeszłość. Nasze kultury wpływały na siebie wzajemnie i się przenikały. Jako uniwersytet staramy się dążyć do tego, aby wzajemne poznanie stało się normalnością. Chcemy wykorzystywać nasze miejsce spotkań, czyli m.in. Kulice, do wspólnych rozmów i dyskusji. Odkrywanie pogranicza szeroko otwartymi oczami i wspieranie rozwoju regionalnego – w Międzynarodowym Centrum Badań Interdyscyplinarnych te cele realizowane są z wielką dozą serdeczności i z szacunkiem.

Efektem naukowym, ale i edukacyjnym naszych działań jest realizacja projektu „Odkrywanie wspólnego dziedzictwa kulturowego poprzez poznawanie historii regionu”. Powstały dzięki niemu dwa filmy reportażowe: Śladami Żydów na Pomorzu – Szczecin i Nowogard oraz Natura i architektura Pomorza na przykładzie dworów i parków w Kulicach i Małkocinie, które przedstawiają historię tych ziem i losy ich mieszkańców. Liczne wydarzenia w MOBI w Kulicach organizuje pracownik uniwersytetu dr Paweł Migdalski z Instytutu Historycznego. Kieruje on grantem „Morze – Pomorze – Pogranicze – miejscem polsko-niemieckiego dialogu. Transgraniczna sieć współpracy w nauce i edukacji historycznej Nadodrza i strefy bałtyckiej” i jest członkiem Komisji Historycznej Pomorza. Klimat współpracy i dialogu powoduje także, że chętnie u nas goszczą doktoranci z Polski, Niemiec i Szwecji podczas organizowanej przez dyrektora MOBI prof. Jorga Hackmanna szkoły letniej „Antisemitism and Xenophobia in the Baltic Sea Region”. To dobra okazja do lepszego poznania się, pogłębienia kontaktów i do stworzenia płaszczyzny na przyszłość.