Narodowe Centrum Badań i Rozwoju wyłoniło sześćdziesięciu kolejnych LIDERÓW. Łączna wartość ich projektów wynosi prawie 85 mln zł. To najwięcej w jedenastoletniej historii programu.
Do tej pory rekordowy – zarówno pod względem podpisanych umów, jak i łącznej kwoty dofinansowania – był konkurs rozstrzygnięty w 2018 roku: 51 laureatów otrzymało wówczas ponad 59,1 mln zł. W ub. roku niewiele mniej, bo 58,9 mln zł, trafiło do 42 młodych naukowców. Istotne, bo o blisko 25 mln zł, podniesienie alokacji finansowej LIDERA to sukces Rady Młodych Naukowców, która od dawna apelowała o zwiększenie budżetu kolejnych konkursów programu do docelowej kwoty 100 mln zł. Sugerowano, że przy dotychczasowym poziomie finansowania liczba osób, które nabywają kompetencje związane z prowadzeniem badań B+R, rośnie zbyt wolno w skali całego kraju. „Można to zaobserwować szczególnie przy liczbie projektów zgłaszanych rokrocznie do NCBR, gdzie jednym z najczęściej wskazywanych problemów jest niewystarczające doświadczenie kierownika B+R w prowadzeniu badań B+R” – uzasadniano w uchwale z września 2019 roku.
W XI konkursie do finansowania skierowano 60 wniosków na łączną kwotę 84 761 494,30 zł. Maksymalną kwotę przeznaczoną na jeden projekt, 1,5 mln zł, otrzyma 19 naukowców. Wśród laureatów są przedstawiciele 31 instytucji. Dominują badacze z Politechniki Warszawskiej i Akademii Górniczo-Hutniczej im. S. Staszica w Krakowie – po 7 projektów, Politechniki Wrocławskiej (5) i Politechniki Śląskiej (4). Najwyżej oceniono wniosek Hanny Piotrzkowskiej-Wróblewskiej z Instytutu Podstawowych Problemów Techniki PAN pt. „QUMECH – system monitorujący odpowiedź pacjentów z rakiem piersi na leczenie w postaci chemioterapii neoadjuwantowej w oparciu o ultrasonografię ilościową” (szczegóły w ramce).
Od inauguracji programu w 2009 roku wyłoniono już w sumie 439 liderów. W tej grupie blisko 1/3 stanowią kobiety (w rozstrzygniętym właśnie konkursie jest ich 18). Tylko cztery miasta: Warszawa, Kraków, Gdańsk i Wrocław, posiadały co najmniej po jednym laureacie w każdym konkursie. Jak dotąd liderów nie ma w dwóch województwach: lubuskim i podlaskim. Z kolei najwięcej wywodzi się z Politechniki Warszawskiej (36), Akademii Górniczo-Hutniczej (33), Politechniki Wrocławskiej (25) i Politechniki Poznańskiej (22). Najwięcej projektów LIDERA realizowanych jest na uczelniach – 73%; w jednostkach Polskiej Akademii Nauk – 14%, w instytutach badawczych – 10%. Zaledwie 1% projektów prowadzona jest w przedsiębiorstwach. Najwięcej wniosków – 2/3 ogólnej liczby – złożyli do tej pory przedstawiciele nauk inżynieryjno-technicznych. Najczęściej proponowano tematy z zakresu: elektrotechniki, elektroniki, inżynierii informatycznej, materiałowej i mechanicznej. Na drugim miejscu pod względem aktywności są reprezentanci nauk przyrodniczych.
LIDER jest programem skierowanym do doktorantów, nauczycieli akademickich nieposiadających stopnia doktora oraz doktorów, w tym habilitowanych, którzy uzyskali ten stopień naukowy nie wcześniej niż w ciągu ostatnich 7 lat. Jego celem jest poszerzenie kompetencji młodych naukowców w samodzielnym planowaniu prac badawczych oraz zarządzaniu własnym zespołem naukowym, podczas realizacji prac, których wyniki mogą mieć zastosowanie praktyczne i posiadają potencjał wdrożeniowy.
MK
Dr inż. Hanna Piotrzkowska-Wróblewska, Instytut Podstawowych Problemów Techniki PAN (1,4 mln zł): Chemioterapia neoadjuwantowa (NAC) często stanowi wstępny proces leczenia raka piersi. Jej celem jest zmniejszenie rozmiaru guza oraz zapobieganie przerzutom. Metoda ta cechuje się niestety małą dokładnością. Moim celem jest opracowanie ilościowego ultrasonograficznego systemu diagnostycznego, którego działanie – inaczej niż w obecnie stosowanej terapii – nie będzie bazowało na ocenie zmian wielkości guza, lecz oparte zostanie na tzw. ultrasonografii ilościowej (QUS). Bazuje ona na nieprzetworzonych sygnałach USG powracających z tkanek. Opracowanie i zastosowanie odpowiednich metod analizy ech ultradźwiękowych umożliwia charakteryzowanie stanu tkanki poprzez jej parametryzację. Metoda ta stanowi pewnego rodzaju ultradźwiękową biopsję gruboigłową z następowym badaniem histopatologicznym. Jej zaletą jest czułość oraz nieinwazyjność. Umożliwi ona ocenę zmian zachodzących w guzie pod wpływem NAC już kilka dni po rozpoczęciu terapii oraz pozwoli na monitorowanie pacjenta z dowolną częstotliwością w trakcie całego procesu leczenia.
Dr inż. Marcin Winnicki, Politechnika Wrocławska (1,5 mln zł): Mój projekt będzie polegał na zaprojektowaniu i wykonaniu demonstracyjnego prototypu urządzenia do drukowania elastycznej elektroniki z zastosowaniem dyszy ultradźwiękowej. Aplikacja drukarki ukierunkowana będzie na wytwarzanie precyzyjnych ścieżek przewodzących na wybranych podłożach polimerowych w postaci cienkich folii. Pozwoli to na rozszerzenie zastosowań wydruków, np. w smartfonach czy telewizorach z elastycznym ekranem, elastycznych modułach fotowoltaicznych, inteligentnych opakowaniach i odzieży czy jako stosowane w medycynie rozciągliwe czujniki przyklejane do skóry. W celu optymalizacji urządzenia testowane będą różne warianty dyszy ultradźwiękowej, której zadaniem będzie równomierne rozłożenie nanocząstek proszku metalicznego w deponowanej warstwie atramentu, ale również możliwość fokusowania strumienia. Z powstałych dużych kropli będą generowane bardzo drobne krople na zasadzie dyspergowania. Wielkość dawki deponowanego atramentu będzie regulowana ilością zawiesiny doprowadzonej do komory. W celu spiekania naniesionych warstw przewiduje się zastosowanie promieniowania elektromagnetycznego.
Dr inż. Piotr Pieczywek, Instytut Agrofizyki im. Bohdana Dobrzańskiego PAN (1,1 mln zł): Wpływ na jak najlepszą jakość pozbiorczą jabłek ma w głównej mierze sposób ich przechowywania. Bezpieczne zastosowanie technologii dynamicznie kontrolowanej atmosfery przechowalniczej zależy od właściwego oszacowania dolnej granicy tlenowej, poniżej której owoc wykorzystuje przede wszystkim beztlenowy mechanizm oddychania. Obniżenie zawartości tlenu w atmosferze poniżej tej granicy wywołuje stres beztlenowy, który z kolei powoduje kumulację niekorzystnych produktów fermentacji owoców. Moim zamierzeniem jest stworzenie innowacyjnego produktu w postaci technologii oraz urządzenia do niedestrukcyjnej detekcji stresu beztlenowego w owocach jabłoni z wykorzystaniem zjawiska biospeckli. Nowatorskie podejście polega na zastosowaniu analizy zjawiska dynamicznego rozproszenia światła laserowego w miąższu owocu do oszacowania tempa przemian metabolicznych w nim zachodzących (tzw. zjawiska biospeckli), powiązanych z wystąpieniem stresu beztlenowego. Urządzenie będzie miało zastosowanie w zaawansowanych systemach przechowalniczych, wykorzystujących technologię dynamicznie kontrolowanej atmosfery przy utrzymywaniu niskich stężeń tlenu.
