Po raz ósmy przyznano w tym roku Nagrody Narodowego Centrum Nauki. Ze względu na sytuację epidemiczną odwołano tradycyjną październikową galę wręczenia Nagród NCN w Galerii Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach. Trzej laureaci otrzymają gratyfikacje finansowe w wysokości 50 tys. złotych. Pamiątkowe statuetki odbiorą podczas uroczystości, która odbędzie się w innym terminie.
Nagrodę NCN 2020 w obszarze nauk o życiu otrzymał dr hab. n. med. Wojciech Fendler, profesor Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, który został wyróżniony za znaczące wyniki w badaniach nad mikroRNA jako biomarkerami przypadkowego narażenia na promieniowanie jonizujące oraz powikłań radioterapii. Wykazał on, że identyfikowalne w surowicy specyficzne cząsteczki mikroRNA świadczą o nieodwracalnym uszkodzeniu szpiku kostnego przez promieniowanie jonizujące.
Wojciech Fendler
– Moje badania dotyczą wykrywania narażenia i przewidywania szkodliwych efektów promieniowania jonizującego. Zmierzają do stworzenia testu diagnostycznego pozwalającego na identyfikację narażenia na potencjalnie śmiertelną dawkę promieniowania, co może przyspieszyć selekcję pacjentów po ekspozycji do ratującego życie przeszczepu szpiku – wyjaśnia dr hab. n. med. Wojciech Fendler. – Po etapie szeroko zakrojonych badań nad mechanizmami regulującymi produkcję zależnych od promieniowania mikroRNA oraz nad zastosowaniem opartych na mikroRNA testów diagnostycznych w monitorowaniu powikłań radioterapii, przyszedł czas na prace wdrożeniowe – dodaje.
Dr hab. Wojciech Fendler jest z wykształcenia lekarzem. Ukończywszy studia, rozpoczął badania nad przyczynami powstawania rzadkich typów cukrzycy, ich epidemiologią oraz narzędziami ułatwiające ich diagnostykę. Po uzyskaniu habilitacji w roku 2013 rozpoczął badania nad biomarkerowym zastosowaniem mikroRNA, które realizował wspólnie z badaczami z Harvard Medical School.
Jakub Growiec
Laureatem w obszarze nauk humanistycznych, społecznych i o sztuce został prof. Jakub Growiec ze Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, który jest autorem zaawansowanych badań nad wzrostem gospodarczym, szczególnie uwzględniających rolę, jaką odgrywa w nim postęp technologiczny oraz kapitał ludzki.
– Wzrost gospodarczy w długim okresie zależy od postępu technologicznego oraz inwestycji w kapitał i edukację, a od lat 80. XX wieku także od tego, jak szybko postępuje automatyzacja – mówi dr hab. Jakub Growiec. – Staram się uchwycić mechanizmy powodujące, że nowe technologie przekładają się na wzrost oraz zmieniają podział wytworzonego dochodu, zarówno wewnątrz społeczeństw, jak i między krajami. Mam nadzieję, że moje badania pozwolą nieco lepiej zrozumieć przyszłość. Na przykład to, czy czeka nas długotrwałe spowolnienie wzrostu, czy raczej jego przyspieszenie aż do punktu tzw. technologicznej osobliwości.
Jakub Growiec jest kierownikiem Katedry Ekonomii Ilościowej SGH. Pracuje też jako doradca ekonomiczny w Narodowym Banku Polskim. Może poszczycić się imponującym dorobkiem publikacyjnym oraz licznymi nagrodami, a jego wkład w badania nad wzrostem gospodarczym uważany jest za unikatowy.
Michał Tomza
Wyróżnienie w obszarze nauk ścisłych i technicznych otrzymał dr hab. Michał Tomza z Uniwersytetu Warszawskiego, który został doceniony za opis teoretyczny odziaływań pomiędzy ultrazimnymi atomami, jonami i cząsteczkami.
– Badam właściwości, dynamikę oraz potencjalne zastosowania materii w ultraniskich temperaturach. Ultrazimna materia to atomy, jony lub cząsteczki o temperaturze bliskiej zeru bezwzględnemu. W takich warunkach bardzo wyraźnie ujawnia się kwantowa natura świata. W mikroskali, na poziomie atomowym, cały otaczający nas świat opisany jest właśnie przez prawa fizyki kwantowej, a szereg wykorzystywanych obecnie urządzeń, takich jak laser, tomograf czy GPS, nie mógłby istnieć, gdyby nie efekty kwantowe – wyjaśnia M. Tomza. – Moim celem jest rozwijanie koncepcji oraz metod teoretycznych do kwantowego opisu i odkrywania właściwości materii w ultraniskich temperaturach, a wyniki, które otrzymuję, są wykorzystywane w nowych eksperymentach na pograniczu fizyki i chemii. Przyczyniają się też do rozwoju nowych technologii kwantowych – dodaje laureat.
Michał Tomza jest fizykiem i chemikiem teoretycznym, adiunktem w Instytucie Fizyki Teoretycznej Wydziału Fizyki UW. Na co dzień utrzymuje bliską współpracę naukową z wiodącymi na świecie teoretykami oraz współpracuje z grupami eksperymentalnymi z Amsterdamu, Bazylei, Stuttgartu i Freiburga. Wyniki jego badań mogą przełożyć się na lepsze zrozumienie natury świata w mikroskali, co jest istotne dla wszystkich dziedzin fizyki i chemii, a także rozwoju nowych technologii.
Nagrodę w grupie nauk ścisłych i technicznych ufundowała Fundacja KGHM Polska Miedź, w grupie nauk o życiu firma Adamed Pharma S.A., zaś rolę współfundatora nagrody w obszarze nauk humanistycznych, społecznych i o sztuce objęła firma INGLOT Sp. z o.o.
Tegoroczni laureaci zostali wybrani spośród 53 zgłoszonych kandydatów na mocy decyzji kapituły, w której składzie zasiadali dyrektor oraz członkowie Rady NCN, a także przedstawiciele fundatorów nagrody. Kandydatów do nagrody mogli wskazać byli członkowie Rady NCN, dotychczasowi przewodniczący zespołów ekspertów NCN, laureaci nagrody z poprzednich lat, a także inni wybitni przedstawiciele świata nauki wskazani przez dyrektora NCN oraz członków Rady NCN.
AB
