UMCS rozpoczął świętowanie jubileuszu

Trwała jeszcze wojna, gdy trzy miesiące po wyzwoleniu Lublina spod okupacji niemieckiej, latem 1944 roku, zebrała się w tym mieście grupa naukowców, m.in. z ośrodka lwowskiego i tych, którzy przeżyli okupację na Lubelszczyźnie. Część przedstawicieli nauk humanistycznych podjęła pracę na wznawiającym działalność Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Przedstawiciele dyscyplin przyrodniczych i medycznych rozpoczęli we wrześniu 1944 r. cykl wykładów z różnych dziedzin wiedzy, prowadzonych w gmachu Gimnazjum im. Jana Zamoyskiego. W tym gronie narodziła się koncepcja utworzenia w Lublinie uczelni państwowej. Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego 23 października 1944 r. zdecydował o powołaniu Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, choć jako patrona brano pod uwagę także Mikołaja Kopernika. Uniwersytet składał się z czterech wydziałów: Lekarskiego, Rolniczego, Weterynaryjnego i Przyrodniczego. Rektorem mianowano prof. Henryka Raabego, zoologa, przed wojną wykładowcę Uniwersytetu Jagiellońskiego i pracownika Państwowego Instytutu Higieny w Warszawie. W początkach stycznia 1945 r. uruchomiono piąty Wydział Farmaceutyczny, a 14 stycznia w Auli Gimnazjum Stanisława Staszica zainaugurowano pierwszy rok akademicki. Na studia zgłosiło się 806 studentów, z tego 676 na pierwszy rok. Kadrę tworzyło 42 profesorów i 80 asystentów. W 1946 r. uniwersytet otrzymał w zachodniej części miasta grunty o powierzchni 17,3 ha. W 1949 r. dodano sąsiednie tereny, tworząc przestrzeń o powierzchni 80 ha, na której z czasem zbudowano miasteczko akademickie. W 1949 r. utworzono Wydział Prawa. W latach 50. XX wieku wydzielone z UMCS wydziały Lekarski i Farmaceutyczny dały początek Akademii Lekarskiej (dzisiaj Uniwersytet Medyczny), a wydziały Rolny, Weterynaryjny i (utworzony w międzyczasie) Zootechniczny przekształcono w Wyższą Szkołę Rolniczą (obecnie Uniwersytet Przyrodniczy). Wydział Matematyczno-Przyrodniczy podzielono na dwa: Matematyki, Fizyki i Chemii oraz Biologii i Nauk o Ziemi oraz powołano Wydział Humanistyczny. W kolejnych latach dochodziły następne kierunki kształcenia, obszary badań i nowe jednostki.

Obecnie strukturę UMCS tworzy 12 wydziałów: Artystyczny, Biologii i Biotechnologii, Chemii, Ekonomiczny, Filologiczny, Filozofii i Socjologii, Historii i Archeologii, Matematyki, Fizyki i Informatyki, Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej, Pedagogiki i Psychologii, Politologii i Dziennikarstwa oraz Prawa i Administracji. Wciąż działa, choć jest w likwidacji, Wydział Zamiejscowy w Puławach. W ciągu osiemdziesięciu lat UMCS prowadził działalność dydaktyczną i naukową także w Białej Podlaskiej, Rzeszowie, Radomiu, Biłgoraju i Kazimierzu Dolnym.

Obecnie uczelnia oferuje ponad 300 specjalności na 90 kierunkach, w tym 9 anglojęzycznych. Kształci się tam niemal 16 tys. studentów, w tym prawie 14 tys. w trybie stacjonarnym i niemal 2 tys. w niestacjonarnym. Na studiach podyplomowych jest ponad 600 osób, a na doktoranckich 277. Ponad 1,7 tys. studentów to obcokrajowcy z 60 państw świata. Stanowią oni prawie 11% studentów UMCS. Dotychczas mury uczelni opuściło ponad 267 tys. absolwentów.

Uniwersytet zatrudnia 2762 pracowników, w tym 1525 nauczycieli akademickich i 1237 pracowników administracji, obsługi, technicznych, wydawnictwa i bibliotekarzy. Wśród kadry akademickiej jest 147 profesorów tytularnych i 497 doktorów habilitowanych (łącznie 644 samodzielnych pracowników nauki). Ponadto na UMCS wykłada 711 doktorów i 170 magistrów. Dotychczas uczelnia wypromowała 4763 doktorów i 1344 doktorów habilitowanych. Tylko w trzech ostatnich latach 22 nauczycieli uzyskało tytuł profesora, 37 stopień doktora habilitowanego, a 70 doktora. Na stanowisko profesora uczelni awansowało 131 naukowców. UMCS otrzymało logo HR Excellence in Research, które Komisja Europejska przyznaje instytucjom spełniającym standardy w zakresie tworzenia dobrych warunków do pracy naukowej i prowadzącym przejrzyste procesy rekrutacji. Uniwersytet prowadzi 3 szkoły doktorskie: Nauk Humanistycznych, Nauk Społecznych oraz Nauk Ścisłych i Przyrodniczych (ta ostatnia wspólnie z dwoma instytutami PAN).

W ostatniej ewaluacji poddano ocenie 23 dyscypliny: jedna, archeologia, uzyskała kategorię A+, 11 kat. A, 10 kat. B+ i jedna, matematyka, kategorię B. Obecnie pracownicy UMCS przygotowują się do ewaluacji 24 dyscyplin, bowiem do dotychczasowych dołączyły stosunki międzynarodowe. Od października 2020 do końca 2023 roku naukowcy złożyli 517 wniosków o zewnętrzne finansowanie projektów badawczych i rozpoczęli realizację 110 z nich, w tym 96 NCN, 11 MEiN, 3 MKiDN, o wartości prawie 43 mln zł. Pozyskali też 23,6 mln zł na realizację kilkudziesięciu projektów związanych z upowszechnianiem badań naukowych i inwestycjami dotyczącymi działalności naukowej (MEiN i NCBR). W latach 2013-2023 naukowcy z UMCS opublikowali 26 691 prac.

Niektóre osiągnięcia naukowe są bardziej rozpoznawalne niż inne. W przypadku UMCS z pewnością należą do nich światłowody. W latach 70. XX wieku zespół prof. Andrzeja Waksmundzkiego zaprojektował pierwszy w Polsce kabel światłowodowy. Uczelnia wciąż jest wiodącym w kraju ośrodkiem naukowo-badawczym w tej dziedzinie. Licznymi sukcesami mogą się poszczycić archeolodzy: zespół prof. Andrzeja Kokowskiego odkrył i przebadał osadę Gotów w Masłomęczu, w Czermnie grupa pod kierownictwem dr. Tomasza Dzieńkowskiego odkryła niezwykłą osadę, uważaną przez wielu za dawny Czerwień, zespół prof. Barbary Niezabitowskiej-Wiśniewskiej prowadził badania nad kurhanami w Ślipczu. Podczas 31 wypraw na Spitsbergen naukowcy z UMCS wnieśli ważny wkład do zrozumienia procesów kontrolujących funkcjonowanie środowiska naturalnego w okolicach Bellsund. Badania dotyczyły: geologii, geomorfologii, klimatologii i meteorologii, hydrografii, pedologii, botaniki, biochemii, radiochemii, ochrony środowiska i archeologii.

UMCS zawarł wiele umów licencyjnych i sprzedaży praw majątkowych, obejmujących m.in: urządzenia i wynalazki z zakresu analizy wosków, preparatów leczniczych dla pszczół, bionawozów stymulujących wzrost roślin motylkowatych, modyfikatora asfaltów, sposób otrzymywania katalizatora palladowego, wodny i alkoholowy ekstrakt do zastosowania w preparatach zabezpieczających pszczoły przed szkodliwym działaniem insektycydów z grupy neonikotynoidów i zwalczających nosemozę.

W ostatnich trzech latach uczelnia pozyskała środki na realizację ok. 60 projektów o charakterze edukacyjnym o wartości blisko 22 mln zł, a łącznie zrealizowano 90 projektów edukacyjnych o wartości ponad 54 mln zł. Uczelnia pozyskała dotychczas ok. 100 mln zł z Unii Europejskiej.

Przedsięwzięcia popularyzatorskie UMCS zyskują szeroki oddźwięk. Lubelski Festiwal Nauki został laureatem konkursu Popularyzator Nauki 2022; interaktywną wystawę Zmysły i emocje w Centrum Spotkania Kultur odwiedziło ponad 50 tys. osób; projekt dla uczniów szkół ponadpodstawowych „Przedsiębiorcza Młodzież”, realizowany z Miastem Lublin, uzyskał w 2023 r. wyróżnienie w konkursie Europejskie Nagrody Promocji Przedsiębiorczości.

Z nadwyżek budżetowych, jakie uczelnia uzyskała w ostatnich latach, powstał Fundusz Rozwoju w wysokości 8,1 mln zł. W latach 2020–2023 wypłacono z Funduszu Nagród Rektora ok. 5 mln zł za wysoko punktowane artykuły naukowe lub monografie. Powstał program wsparcia aktywności naukowej pn. „Minigranty UMCS”. Tylko w 2023 r. 185 naukowców dostało prawie 1 mln zł w formie dodatków z tytułu aktywności naukowo-badawczej i artystycznej.

Podstawę działalności UMCS stanowi unikalny w skali kraju kampus, nazywany w Lublinie miasteczkiem akademickim. Na rozległym terenie znajdują się obiekty naukowo-dydaktyczne, w tym biblioteka, domy studenckie, obiekty sportowe i kulturalne – słynna na cały kraj Chatka Żaka, ale także przychodnia akademicka, bary, restauracje, punkty usługowe i sklepy – wszystko, czego człowiek (naukowiec i student) potrzebuje do pracy i życia. UMCS posiada 64 budynki o łącznej powierzchni 213 676,13 m2. W 9 akademikach jest 2500 miejsc noclegowych. Rektorat jest drugim co do wysokości budynkiem w Lublinie, ma 17 kondygnacji nadziemnych i 62 m wysokości. Do uniwersytetu należy też pięknie położony Ogród Botaniczny UMCS o powierzchni 21,25 ha, na których rośnie 7500 taksonów. Znajduje się w nim także należący do uczelni zabytkowy Dworek Kościuszków, gdzie odbywają się kameralne, ale prestiżowe spotkania uniwersyteckie.

Bibliotekę UMCS tworzą Biblioteka Główna i 18 bibliotek specjalistycznych. W zasobach BG jest niemal 1,9 mln woluminów, a całe zbiory biblioteczne uczelni liczą ich ponad 2,9 mln, w tym ponad 7 tys. tytułów elektronicznych czasopism naukowych.

Na terenie kampusu jest zespół obiektów sportowych Centrum Kultury Fizycznej UMCS: 3 hale, pływalnia, 2 siłownie, sala do fitnessu oraz sala do spinningu. Jest też wielofunkcyjne boisko ze sztuczną nawierzchnią i oświetleniem oraz 2 boiska do siatkówki plażowej. Uczelniany klub Akademickiego Związku Sportowego należy do największych w kraju i zrzesza ponad 1200 sportowców, trenujących w ponad 30 sekcjach sportowych.

UMCS wciąż inwestuje w infrastrukturę. W ostatnich latach w zachodniej części kampusu oddano do użytku nowoczesne siedziby wydziałów Pedagogiki i Psychologii oraz Politologii i Dziennikarstwa. Przeprowadzono modernizacje kilku innych obiektów, m.in. Wydziału Prawa i Administracji (9,5 mln zł) oraz Domu Studenta „Zana” (ponad 6 mln zł). Zakończono przebudowę Ośrodka Szkoleniowo-Wypoczynkowego w Kazimierzu Dolnym. Aktualnie modernizowana jest pływalnia wraz z zapleczem i pomieszczeniami technicznymi w Centrum Kultury Fizycznej. Planowana jest przebudowa gmachu Biblioteki Głównej UMCS.

Uczelniane inwestycje znajdują uznanie architektów. W konkursie „O Kryształową Cegłę” nagrodzono: Instytut Pedagogiki Wydziału Pedagogiki i Psychologii, Wydział Politologii i Dziennikarstwa, Centrum ECOTECH-COMPLEX, Akademickie Centrum Kultury i Mediów UMCS Chatka Żaka, Stołówkę Akademicką „Trójka” i Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy w Kazimierzu Dolnym.

Na UMCS działa blisko 120 studenckich kół naukowych i organizacji. Na częstotliwości 98,2 FM nadaje Akademickie Radio Centrum, którego siedziba mieści się w Chatce Żaka, podobnie jak TV UMCS i znanego w cały kraju zespołu folkowego Orkiestra Świętego Mikołaja, Zespołu Tańca Ludowego UMCS im. Stanisława Leszczyńskiego czy odnoszącego liczne sukcesy i działającego już ponad 75 lat Chóru Akademickiego UMCS im. J. Czerwińskiej.