Piotr Kieraciński
Skoro Polska uzyskała dostęp do morza, potrzebna była szkoła kształcąca kadry marynarskie dla polskiej floty cywilnej. Z inicjatywą jej powołania wystąpił wiceadmirał Kazimierz Porębski. Już wiosną 1920 r., a zatem tuż po objęciu przez Polskę fragmentu wybrzeża Bałtyku, komandor inżynier Antoni Garnuszewski, absolwent Szkoły Morskiej i Politechniki w Odessie, otrzymał zadanie przygotowania uruchomienia szkoły kształcącej marynarzy cywilnych. Został potem pierwszym, dyrektorem szkoły, którą kierował przez dziewięć lat. Jego imię otrzymał później jeden z uczelnianych statków.
Szkołę Morską z siedzibą w Tczewie powołał gen. Józef Leśniewski, ówczesny minister spraw wojskowych, rozkazem z 17 czerwca 1920 roku. Już w październiku tego samego roku rozpoczęły się zajęcia, a 8 grudnia uroczyście zainaugurowano pierwszy rok szkolny. Na dwóch wydziałach, Nawigacyjnym i Mechanicznym, kształcenie podjęło 58 słuchaczy. Pierwszy rocznik absolwentów opuścił mury szkoły w 1923 r. Było to 16 nawigatorów i 14 mechaników. Przez 10 lat przez Szkołę Morską w Tczewie przewinęło się ok. 500 uczniów, a ukończyło ją ok. 200 absolwentów.
Równocześnie z powzięciem myśli o kształceniu marynarzy w Polsce K. Porębski podjął inicjatywę zakupu dla przyszłej szkoły statku szkoleniowego. Odpowiednią jednostkę wyszukał kapitan żeglugi wielkiej Gustaw Kański, kierownik Wydziału Nawigacyjnego SM w Tczewie. Statek zakupiono już w lipcu 1920 roku. Potem przeszedł odpowiedni remont. Polską banderę na jednostce, której nadano nazwę „Lwów”, podniesiono 4 września 1921 roku. W 1923 r. jako pierwszy polski statek przekroczył równik podczas rejsu do Brazylii. Zakończył służbę w 1929 r. W tym samym roku tczewska szkoła uzyskała status szkoły wyższej typu zawodowego.
Naprawdę przełomowy był dla uczelni rok 1930. Przeniesiono ją wówczas do Gdyni i zmieniono jej nazwę na Państwową Szkołę Morską. Uczelnia otrzymała specjalnie wybudowany nowy gmach przy ul. Morskiej (nazywa się tak również obecnie, choć w okresie komunizmu nosiła przejściowo nazwę Czerwonych Kosynierów!), który służy jej do dzisiaj. Także wtedy wysłużony „Lwów” został zastąpiony przez znacznie większy żaglowiec „Dar Pomorza”, istniejący do dziś jako muzeum. Jeszcze w tym samym roku w lipcu wyruszył w pierwszy rejs po Morzu Bałtyckim z 40 kandydatami do PSM na pokładzie.
„Dar Pomorza” przełamał kolejną barierę w dziejach polskiej marynistyki: 16 września1934 r. wyruszył w podróż dokoła świata. Rejs zakończył się 5 września 1935 r. Był pierwszym statkiem pod polską banderą, który dokonał takiego wyczynu. „Darem” dowodził kpt. ż. w. Konstanty Maciejewicz. Na pokładzie oprócz niego było 10 oficerów (w tym lekarz i kapelan), 4 instruktorów, 20 członków załogi i służby, 11 uczniów II rocznika nawigacyjnego oraz 58 kandydatów do PSM.
W 1938 roku w PSM powstał trzeci Wydział Transportu i Administracji Morskiej. W tym samy roku szkoła otrzymała krytą pływalnię. W przededniu wybuchu II wojny światowej w budynku PSM uruchomiono szpital polowy. „Dar Pomorza” był akurat w rejsie po Bałtyku ze 140 uczniami Wydziału Nawigacyjnego i 21 członkami załogi na pokładzie. Został na czas wojny zacumowany w neutralnym porcie w Sztokholmie w Szwecji pod nadzorem 7 członków załogi stałej. Reszta uczestników rejsu przepłynęła na statkach handlowych do Szkocji. W Wielkiej Brytanii prowadzono w różnych formach kursy szkoleniowe dla marynarzy i oficerów oraz wydawano podręczniki morskie.
Po drugiej wojnie światowej już w 1945 r. w dawnych budynkach uczelni reaktywowano działalność PSM. W październiku spośród około tysiąca kandydatów przyjęto 67 osób na Wydział Nawigacyjny i 68 na Wydział Mechaniczny. Rok akademicki zainaugurowano 1 listopada 1945 r. Do kraju powrócił też „Dar Pomorza”, który niemal natychmiast został przekazany PSM. Podczas wojny zginęła prawie jedna czwarta spośród blisko 600 absolwentów uczelni z lat 1923-1945. W roku 1945 przypadało ćwierćwiecze polskiej uczelni morskiej.
Niestety, już w kolejnym 1946 roku nazwa Państwowa Szkoła Morska na kilka lat zniknęła z krajobrazu polskich uczelni. Komunistyczne władze inaczej wyobrażały sobie kształcenie ludzi morza. Utworzono Państwowe Centrum Wychowania Morskiego, które uruchomiło roczną Szkołę Jungów oraz Szkołę Rybaków Dalekomorskich, przekształconą następnie w Państwową Szkołę Rybołówstwa Morskiego. W końcu na czele uczelni postawiono… kominiarza. Kształcenie nawigatorów przeniesiono do Szczecina, podobnie jak „Dar Pomorza”. PSM – szkołę wyższą – zastąpiono dwoma technikami morskimi: w Gdyni i Szczecinie. Wszystko to w ciągu zaledwie kilku lat.
W 1953 r. wszystko zmieniło się jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki. Nawigację ponownie uruchomiono w Gdyni, a żaglowiec wrócił do gdyńskiego portu. W 1954 r. rozpoczęto kształcenie elektryków, dając podwaliny pod obecny Wydział Elektryczny, oraz przywrócono starą nazwę Państwowa Szkoła Morska; tym razem była to jednak szkoła pomaturalna. Status pomaturalnej uczelni technicznej PSM formalnie otrzymała w 1958 roku. Dziesięć lat później, po połączeniu z Państwową Szkołą Rybołówstwa Morskiego, przekształcono ją w Wyższą Szkołę Morską w Gdyni. Wcześniej, w 1967 roku, w PSM utworzono Wydział Służby Administracyjnej kształcący intendentów okrętowych (dziś jest to Wydział Przedsiębiorczości i Towaroznawstwa). W ten sposób uczelnia uzyskała obecną czterowydziałową strukturę. Od 2000 r. UMG należy do Międzynarodowego Stowarzyszenia Uniwersytetów Morskich (IAMU).
Nie można zapomnieć o zapleczu badań i szkoleń morskich. Charakterystycznym dla uczelni morskiej jego elementem są statki. Oprócz wspomnianego już „Lwowa” i Daru Pomorza”, flagowych żaglowców PSM, od 1982 r. uczelnia posiada (co ostatecznie rozstrzygnięto dopiero w XXI wieku) fregatę „Dar Młodzieży”, słynną z niezwykłych osiągnięć żeglarskich i sportowych. Dysponowała też flotyllą statków badawczo-szkoleniowych: „Horyzont”, „Zenit”, „Jan Turlejski”, „Antoni Garnuszewski”. Obecnie tę rolę pełni zwodowany w 2000 r. statek „Horyzont II”. Po przyłączeniu do UMG Instytutu Morskiego w skład floty uczelni wszedł statek badawczy „Imor”.
Od roku 1977 uczelnia zaczęła nadawanie tytułu zawodowego magistra. Pierwsze uprawnienia do doktoryzowania uzyskała w 1998 roku w zakresie towaroznawstwa. W pierwszych dwóch dekadach nastąpił intensywny rozwój potencjału akademickiego uczelni, co już pod koniec 2001 r. przyniosło podniesienie jej statusu do rangi akademickiej, czemu towarzyszyła zmiana nazwy na Akademia Morska w Gdyni. Ukoronowaniem tego procesu było osiągnięcie kolejnego etapu akademickiego awansu uczelni i kolejna zmiana nazwy: 1 września 2018 r. stała się ona Uniwersytetem Morskim w Gdyni, co zawdzięcza uzyskaniu odpowiedniej liczby uprawnień akademickich. W 2019 r. miała miejsce kolejna ważna zmiana w strukturze uczelni – włączono do niej Instytut Morski w Gdańsku.
W tym samym okresie miał miejsce Rejs Niepodległości, wielka wyprawa żaglowca „Dar Młodzieży” dookoła świata, mająca na celu upamiętnienie stulecia odzyskania przez Polskę niepodległości i przywrócenie jej na polityczną mapę Europy i świata.
Gmach Szkoły Morskiej w Tczewie
W 1972 r. „Dar Pomorza” po 34 latach przerwy i po raz pierwszy po wojnie wziął udział w rozgrywanych co 2 lata regatach The Tall Ships’ Races. 21 sierpnia o godzinie 8:24 jako pierwszy przeszedł linię mety zawodów. W 1980 r. wygrał dwuetapowe regaty The Tall Ships’ Races, a komendant (na żaglowcach tak tytułowano kapitanów) kpt. ż. w. Tadeusz Olechnowicz otrzymał od królowej holenderskiej prestiżową nagrodę „Cutty Sark Trophy”.
Statek badawczo-szkoleniowy Horyzont II w Arktyce
W związku z wizytą papieża Jana Pawła II w Gdyni, decyzją władz politycznych, do „zabezpieczenia” trasy jego przejazdu ulicą Czerwonych Kosynierów (ob. Morską) od lotniska do wiaduktu Kwiatkowskiego wykorzystano 494 studentów Wyższej Szkoły Morskiej w Gdyni. Jak wynika z ówczesnych raportów Służby Bezpieczeństwa, miało to uniemożliwić im wzięcie udziału i reprezentowanie ludzi morza w zorganizowanej formie i w mundurach podczas mszy na Skwerze Kościuszki.
Mimo to w czasie spotkania z Janem Pawłem II delegacja Wyższej Szkoły Morskiej była wśród 10 składających dary papieżowi. Studenci Krzysztof Ziółkiewicz i Dariusz Ziemkiewicz z Wydziału Elektrycznego oraz Sławomir Półtorak z Wydziału Mechanicznego wręczyli mu bursztynowy różaniec.
Statek badawczo-szkoleniowy Zenit
Blisko 4 mln ludzi oglądało największą na świecie paradę żaglowców i okrętów wojennych, jaka odbyła się 4 lipca 2000 r. na rzece Hudson w Nowym Jorku. Wśród 150 żaglowców z całego świata były „Dar Młodzieży” (czwarty pod względem wielkości) i „Pogoria”.
Gmach Państwowej Szkoły Morskiej w Gdyni
W niedzielę 20 maja 2018 r. „Dar Młodzieży” wyruszył w Rejs Niepodległości, historyczną podróż dookoła świata, upamiętniającą 100-lecie polskiej suwerenności, w której wzięło udział łącznie 948 młodych ludzi: studentów Uniwersytetu Morskiego w Gdyni, szkół morskich oraz laureatów konkursu zorganizowanego przez Ministerstwo Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej. W ciągu 313 dni żaglowiec pozostawił za rufą 38 tysięcy mil morskich, przepłynął 3 oceany oraz odwiedził 23 porty na 5 kontynentach. Wśród licznych spotkań tego rejsu 26 stycznia 2019 r. miała miejsce prywatna audiencja 40-osobowej delegacji uczestników u papieża Franciszka w Panamie podczas Światowych Dni Młodzieży. Żaglowiec powrócił do macierzystego portu w Gdyni 28 marca 2019 roku.
Wróć