O cnotach przez małe c

Niektórych aktorów nazywa się mistrzami drugiego planu. Nie ma to nic wspólnego z umniejszaniem ich umiejętności czy talentu. Historia pokazała już wielokrotnie, że z epizodów potrafią się zrodzić wielkie kreacje, szczególnie jeśli trafi się na zdolnego reżysera. W roli tego ostatniego wystąpili tym razem autorzy książki Sześć cnót mniejszych, którzy światło reflektorów skierowali w stronę bohaterów na co dzień mało docenianych. Piotr Domeracki, Marcin Jaranowski i Marcin T. Zdrenka zachęcają, by z uwagą przyjrzeć się życzliwości, szacunkowi, dbałości, prawdomówności, towarzyskości i humorowi. Zaproszenie do wędrowania szlakiem tychże fenomenów może przyjąć każdy, kto ma ochotę, by odbyć inspirującą podróż do świata widzianego w mikro, a nie makroskali. Samo wojażowanie wydaje się o tyle ciekawe, że omija autostrady pełne wielkich słów, zatrzymując się na bocznych ścieżkach, przy których ustawione zostały drogowskazy z opisami zjawisk moralnych znanych każdemu człowiekowi z jego codziennej praktyki życiowej.

Mamy do czynienia z drugim wydaniem książki. Od jej pierwszej edycji minęło sześć lat i chociaż fundamentalne założenia autorów nie uległy zmianie, to upływ czasu zdecydowanie poszerzył perspektywę ich patrzenia na problematykę rozumienia, interpretowania i reinterpretowania norm etycznych: „(…) nasza ostrożność, podejrzliwość wobec Wielkich Systemów oraz niechęć do moralnego patosu nawet się w ostatnich latach nasiliły”. O etyce cnót i języku, którym się ona posługuje, można deliberować przy użyciu wzniosłych słów, można też poprowadzić wywód w sposób mniej skomplikowany, ale równie skuteczny w opisywaniu i charakteryzowaniu konkretnego obszaru. Ta druga metoda zdaje się być znacznie skuteczniejsza, gdyż pozwala udostępnić poszczególne treści większemu gronu odbiorców, zachowując przy tym wszelkie reguły porządkujące wypowiedź, czyli logikę i dyscyplinę prowadzonego dyskursu. Żeby powiedzieć o pewnych zjawiskach moralnych, nie trzeba od razu sięgać po arsenał specjalistycznego słownictwa. Wystarczy umieścić poszczególne fenomeny, jak czynią to autorzy, w perspektywie życia codziennego, a nie wśród abstrakcyjnych wartości. Te ostatnie wydają się bowiem tak odległe od prozy życia, że wprost niemożliwe do realizacji przez zwykłego człowieka. Dokonane w książce zbliżenie na zjawisko cnotliwości, które umiejscowione zostało w kategorii zjawisk ogólnie dostępnych, zdejmuje z tego obszaru etycznego przygniatający ciężar wielkości i pryncypialności. Każdy ma bowiem potencjał do bycia życzliwym, prawdomównym czy towarzyskim. Tym właśnie wyróżniają się cnoty mniejsze, że są stosunkowo łatwo dostępne, poręczne i nie wykluczają nikogo.

W swoich rozważaniach autorzy z uwagą przypatrują się także sposobowi istnienia refleksji moralnej. Dzięki temu, że nie ma ona statycznej i jednolitej formy, a jej wymiarem funkcjonowania jest nieustający ruch, nie warto angażować się w wygłaszanie jednoznacznie brzmiących tyrad. W ten sposób łatwo bowiem wpaść w pułapkę nieomylności, przed którą autorom, jak sami piszą, udało się skutecznie uchronić: „(…) z ulgą przyjmujemy fakt, że nie przyszło nam wcześniej do głowy ogłaszanie ostatecznych werdyktów etycznych”.

Obecna na kartach książki sugestia, by docenić prozaiczne doświadczenie moralne, jest udaną próbą zwrócenia uwagi na obszar tych wartości, których codzienna obecność bywa często niedostrzegana czy nawet pomijana. Świadomie wybrana forma przekazu, charakteryzująca się zwięzłością, przystępnością i bezpośredniością, pozwala spojrzeć na Sześć cnót mniejszych jak na podręczny przewodnik, który może towarzyszyć każdemu w jego osobistej refleksji etycznej.